Siku ya Kimataifa ya Wanawake: Kwanini siku hii ni muhimu?

Kwa zaidi ya karne moja, watu kote ulimwenguni wameadhimisha Siku ya Kimataifa ya Wanawake mnamo Machi 8.

Kila ifikapo Machi 8 wanawake wa Kiafrika huungana na mataifa mengine duniani kusherehekea Siku ya Kimataifa ya Wanawake.

Siku hiyo ni muhimu kwani inawakumbusha safari ya kihistoria ambayo wanawake ulimwenguni kote wanafanya ili maisha bora zaidi.

Wanawake pia wanaendelea kutumia sauti na majukwaa kutetea haki za wasichana na wanawake, upatikanaji wa elimu bora, fursa za kiuchumi, miongoni mwa mengine.

Lakini siku ni ya nini, na kwa nini ni muhimu?

Siku ya Kimataifa ya Wanawake ilianza vipi?

Siku ya Kimataifa ya Wanawake (IWD) ilikua kutokana na harakati za wafanyakazi.

Mbegu hizo zilipandwa mwaka wa 1908, wakati wanawake 15,000 walipoandamana katika jiji la New York wakidai muda mfupi wa kufanya kazi, malipo bora na haki ya kupiga kura.

Mwaka mmoja baadaye, Chama cha Kisoshalisti cha Marekani kilitangaza Siku ya Kitaifa ya Wanawake ya kwanza.

Wazo la kulifanya kuwa tukio la kimataifa lilitoka kwa Clara Zetkin, mwanaharakati wa kikomunisti na mtetezi wa haki za wanawake.

Mnamo 1910, aliizungumzia kwenye Mkutano wa Kimataifa wa Wanawake Wanaofanya Kazi huko Copenhagen.

Pendekezo lake liliungwa mkono kwa kauli moja na wanawake 100 kutoka nchi 17 waliokuwa kwenye mkutano huo.

Siku ya kwanza ya Kimataifa ya Wanawake iliadhimishwa mnamo 1911, huko Austria, Denmark, Ujerumani na Uswizi.

Umoja wa Mataifa (UN) ulianza kuadhimisha tukio hilo mwaka 1975. Kaulimbiu ya kwanza iliyopitishwa na Umoja wa Mataifa (mwaka 1996) ilikuwa "Kuadhimisha Yaliyopita, Kupanga Kwa Ajili Ya Baadaye".

Kwa nini Siku ya Kimataifa ya Wanawake huadhimishwa tarehe 8 Machi?

Wazo la asili la Bi Zetkin la sherehe ya kimataifa halikuhusishwa na siku fulani.

Tarehe 8 Machi ilichaguliwa baada ya wanawake wa Urusi kudai "mkate na amani" wakati wa mgomo wa wakati wa vita mnamo 1917.

Siku nne baada ya mgomo, mfalme alilazimika kujiuzulu, na serikali ya muda iliwapa wanawake haki ya kupiga kura.

Kulingana na kalenda ya Julian ambayo wakati huo ilikuwa ikitumika nchini Urusi, mgomo wa wanawake ulianza tarehe 23 Februari.

Katika kalenda ya Gregori inayotumika sehemu nyingi za dunia, tarehe hiyo ni tarehe 8 Machi.

Je, Siku ya Kimataifa ya Wanawake inaadhimishwaje duniani kote?

Siku ya Kimataifa ya Wanawake ni sikukuu ya kitaifa katika nchi nyingi. Nchini China, wanawake wengi hupewa mapumziko ya nusu siku ya kazi.

Maelfu ya matukio yanafanyika duniani kote, yakiwemo maandamano, mazungumzo, matamasha, maonesho na mijadala.

Nchini Italia, Siku ya Wanawake Duniani inaitwa Festa della Donna, na maua ya mimosa ni zawadi maarufu. Maua nchini Urusi kwa kawaida huongezeka maradufu karibu na Siku ya Kimataifa ya Wanawake.

Nchini Marekani, Machi ni Mwezi wa Historia ya Wanawake. Tangazo la rais linalotolewa kila mwaka linaheshimu mafanikio ya wanawake wa Marekani.

Katika chapisho la Instagram mwanzoni mwa Machi 2024, Rais wa Marekani Joe Biden alisema mwezi huo "utasherehekea urithi wa waimbaji walioimbwa na ambao hawajaimbwa, na watetezi ambao wameifanya dunia kuwa ya haki, haki zaidi, na mahali huru".

Kwa nini watu huvaa rangi ya zambarau kwa Siku ya Kimataifa ya Wanawake?

Zambarau, kijani na nyeupe ni rangi za siku hii, kulingana na tovuti ya Siku ya Kimataifa ya Wanawake.

Inasema kwamba: "Zambarau inaashiria haki na heshima. Kijani kinaashiria matumaini. Nyeupe inawakilisha usafi, ingawa ni dhana yenye utata".

Rangi hizi zilitumiwa na Umoja wa Wanawake wa Kijamii na Kisiasa (WSPU), kikundi kilichoanzishwa nchini Uingereza mnamo 1903 kupigania kura za wanawake.

Je, mada ya Siku ya Kimataifa ya Wanawake 2024 ni nini?

Kaulimbiu ya Umoja wa Mataifa kwa mwaka 2024 ni "Wekeza kwa wanawake: Ongeza kasi ya maendeleo", ambayo inalenga kuangazia umuhimu wa hatua za usawa wa kijinsia.

"Migogoro na kupanda kwa bei kunaweza kusababisha 75% ya nchi kupunguza matumizi ya umma ifikapo 2025, na kuathiri vibaya wanawake na huduma zao muhimu," UN inaonya.

Tovuti ya Siku ya Kimataifa ya Wanawake imechagua mada "Kuhamasisha Ushirikishwaji".

Inasema waandaaji na matukio yanalenga "kuvunja vikwazo, kupinga dhana potofu, na kuunda mazingira ambapo wanawake wote wanathaminiwa na kuheshimiwa."

Kwa nini wanaharakati wanasema kuwa Siku ya Kimataifa ya Wanawake inahitajika?

Waratibu wanasema siku hiyo inatoa fursa ya kuashiria maendeleo yaliyopatikana, lakini pia kuangazia mmomonyoko wa haki za wanawake duniani kote, pamoja na madhara ya unyanyasaji wa kijinsia na unyanyasaji.

Katika miezi 12 iliyopita, wanawake katika Mashariki ya Kati, Afghanistan, Iran na Ukraine wamekuwa wakipigania haki zao huku kukiwa na vita na vurugu.

Wataalamu wa Umoja wa Mataifa wanasema wamepokea madai ya kuaminika ya ukiukaji wa haki za binadamu dhidi ya wanawake na wasichana huko Gaza, ikiwa ni pamoja na kesi za ubakaji na vikosi vya Israel.

BBC pia imeona ushahidi wa ubakaji, unyanyasaji wa kijinsia na ukeketaji wa wanawake wa Israeli wakati wa shambulio la 7 Oktoba la Hamas.

Nchini Afghanistan, wasichana walio juu ya umri wa kwenda shule ya msingi wanasalia kupigwa marufuku kutoka madarasani na Taliban, na hivyo kuwazuia wanawake kupata elimu sawa.

Nchini Iran, wengi wanaendelea kukiuka sheria zinazowataka wanawake kufunika nywele zao, huku wanaharakati kama vile mshindi wa Tuzo ya Amani ya Nobel Narges Mohammadi wanakabiliwa na kifungo cha muda mrefu jela.

Umoja wa Mataifa unasema wanawake na wasichana nchini Sudan wanatekwa nyara na kubakwa katika maeneo yanayodhibitiwa na Kikosi cha Msaada wa Haraka (RSF), ambapo wanalazimishwa kuolewa na wanashikiliwa ili kulipwa kikombozi.

Kulingana na Kielezo cha Global la Jinsia Duniani cha 2023, kinachochapishwa kila mwaka na Jukwaa la Kiuchumi la Dunia, hakuna nchi ambayo bado imefikia usawa kamili wa kijinsia au usawa.

Inaonya kuwa huenda ikachukua zaidi ya karne moja kabla ya kufikiwa kote ulimwenguni.

Je, kuna Siku ya Kimataifa ya Wanaume?

Siku ya Kimataifa ya Wanaume hufanyika tarehe 19 Novemba tangu miaka ya 1990.

Tukio hili halitambuliwi na Umoja wa Mataifa, lakini limeangaziwa katika zaidi ya nchi 80 duniani kote, ikiwa ni pamoja na Uingereza.

Siku hiyo inaangazia "thamani chanya ambayo wanaume huleta kwa ulimwengu, familia zao na jamii", kulingana na waandaaji.

Inalenga kuangazia mifano chanya ya kuigwa, kuongeza ufahamu wa ustawi wa wanaume na kuboresha mahusiano ya kijinsia.

Kwa miaka mingi, mcheshi Richard Herring alichangisha maelfu ya pauni kwa shirika la unyanyasaji la nyumbani la Refuge kila Siku ya Kimataifa ya Wanawake, kwa kujibu watu kwenye X, zamani Twitter, ambao walikuwa na hasira kuhusu ukosefu wa Siku ya Kimataifa ya Wanaume.

Imetafsiriwa na Lizzy Masinga