Hurrem Sultan: Mwanamke 'mwenye nguvu zaidi' katika historia ya Ottoman

Akidaiwa kuwa mwanamke mwenye ushawishi mkubwa zaidi katika Milki ya Ottoman, mke mpendwa wa mmoja wa watawala wenye nguvu zaidi katika historia, Suleiman the Magnificent, mtu ambaye urithi wake unaendelea kuandikwa, kufasiriwa upya, na kurejelewa, Bi Hurrem Sultan anawavutia wapenzi wa historia zaidi ya karne nne baada ya kifo chake mnamo 1558.

Hurrem Sultan, anayejulikana pia kama Roxelana, hakuwa tu mshauri au mke. Alikuwa na safari ya ajabu kutoka kuwa mtumwa hadi kufikia kilele cha ushawishi wa kifalme, pia akigeuka kuwa mtu wa mabadiliko ambaye alibadilisha mazingira ya kisiasa ya mahakama ya Ottoman ya karne ya 16.

Milki ya Ottoman ilitawala kusini-mashariki mwa Ulaya, Asia magharibi, na Afrika kaskazini kutoka karne ya 14 hadi mwanzoni mwa karne ya 20. Inachukuliwa kuwa moja ya himaya kubwa na za kudumu zaidi katika historia.

Kulingana na wanahistoria wengi, "usultani wa wanawake" kipindi ambacho wanawake wa kifalme walikuwa na ushawishi usio na kifani juu ya utawala wa Ottoman ulianza na kuongezeka kwa Hurrem.

Hadithi yake katika nyakati zake alipoishi katika nyumba ya wageni ya Ottoman, makao ya kibinafsi ndani ya jumba la sultani, ambapo wake za sultani, wenzi wa, wanafamilia , na watumishi, na kuendelea imeandikwa vizuri.

Lakini karne nyingi baadaye, siri ya asili yake inaendelea kuzua mjadala. Je, alikuwa mateka kutoka Ukraine ya sasa, binti wa kuhani wa Orthodox, au -kama nadharia isiyotarajiwa inavyopendekeza- mwanamke alikuwa mashuhuri wa Italia aliyefukuzwa na maharamia?

Kutoka kifungoni hadi mahakamani

Wanahistoria wengi wanaamini Hurrem Sultan alizaliwa mwanzoni mwa miaka ya 1500 huko Ruthenia, eneo la kihistoria ambalo lilishughulikia sehemu za Ukraine ya kisasa, Poland, na Belarusi.

Hakuna rekodi dhahiri ya jina la kuzaliwa la Hurrem. Wakati vyanzo vingine vya Kiukreni vinamtaja kama Aleksandra Lisovska au Anastasia, wengine wanaamini alijulikana kwa majina kama La Rossa (nyekundu), Rozanna (rwaridi wa kifahari), Roksolan (mwanamke wa Ruthen), Roksana, au Roxelana magharibi mwa Ulaya.

Nyaraka rasmi za Ottoman, hata hivyo, zinamtaja kama Haseki Hurrem Sultan. "Hurrem" inamaanisha furaha kwa Kiajemi, na "haseki" ni jina la heshima lililohifadhiwa kwa mama wa mtoto wa sultani.

Vyanzo vingine vinadai Hurrem alikuwa binti wa kuhani wa Orthodox; wengine wanasema alizaliwa katika familia ya watu masikini.

Kuna rekodi zinazoonyesha kwamba alichukuliwa mateka na wavamizi wa Kitatari wa Crimea huko Rohatyn, mji ambao wakati huo ulikuwa sehemu ya ufalme wa Poland na magharibi mwa Ukraine ya leo, anasema Profesa Feridun Emecen kutoka Uturuki.

Kisha, aliuzwa utumwani, akaletwa kwa Milki ya Ottoman katika ujana wake wa mapema na alipewa kama zawadi kwa mama wa Mfalme Suleiman, ambaye baadaye alijulikana kama Suleiman the Magnificent, anasema profesa mwingine wa Kituruki, Zeynep Tarim.

Huenda aliishi katika nyumba ya wageni kufikia 1520, mwanahistoria anasema, kwa kuzingatia ukweli kwamba mtoto wa kwanza wa wanandoa hao, Mwanamfalme Mehmed, alizaliwa mwaka uliofuata.

Katika hatua iliinekana kama kuvunjwa kwa desturi ya karne nyingi za desturi, Suleiman baadaye alimuoa - kitendo ambacho kiliishtua mahakama na kuinua msimamo wa Hurrem zaidi ya mfano. Hapo awali hakuna sultani mwingine wa Ottoman aliyeoa kahaba.

Licha ya makubaliano makubwa juu ya mizizi yake ya Kirutheri, nadharia mbadala juu ya historia ya Hurrem zinaendelea.

Madai yenye utata yanatoka kwa mtafiti Dk Rinaldo Marmara, ambaye anasema aligundua hati katika kumbukumbu za Vatican zinazosema Hurrem alikuwa mwanamke mashuhuri wa Italia anayeitwa Margherita kutoka familia ya Marsigli huko Siena.

Kulingana na hati hii, yeye na kaka yake walikamatwa na maharamia na kuuzwa utumwani katika mahakama ya Ottoman, anasema.

Marmara anaenda mbali zaidi, akisema hati hiyo inaonyesha uhusiano unaodhaniwa miongoni mwa wazawa wa Hurrem Sultan Mehmed IV na Papa Alexander VII - akitilia shaka utambulisho wake wa Ruthenian na kupendekeza ukoo uliofichwa.

Wanahistoria, hata hivyo, wanabaki na mashaka. Profesa Tarim anaonya kwamba ukweli wa dai hili unahitaji uthibitisho zaidi.

Anaonyesha kutokuwepo kwa kutajwa kokote katika rekodi za kina za balozi wa Venetian - moja ya vyanzo vya kuaminika vya uvumi wa mahakama na maswala ya kidiplomasia katika kipindi hicho.

"Ikiwa kungekuwa na kitu kama hicho, [rekodi] zingetuambia juu yake, tungejua juu yake mapema zaidi," anasema.

Profesa Emecen anaunga mkono mashaka haya, akikiri kwamba ingawa Hurrem aliwasiliana na familia ya kifalme ya Poland, hii inaweza kuwa sehemu ya diplomasia rasmi badala ya ushahidi wa asili nzuri.

'Mchawi wa Urusi'

Mkanganyiko huo unazidishwa na jinsi Hurrem Sultan alivyorejelewa katika vyanzo tofauti.

Nyaraka na mashairi ya enzi ya Ottoman wakati mwingine yalimtaja kama "mchawi wa Urusi", jina la utani la dharau lililotumiwa na wakosoaji wake, hasa baada ya kunyongwa kwa mtoto mkubwa wa Suleiman, Mwanamfalme Mustafa, aliyezaliwa kutoka kwa mwanamke mwingine na wa kwanza kwenye familia ya kiti cha enzi cha Ottoman.

Hurrem aliaminika sana kuwa alipanga anguko lake, akisafisha njia kwa wanawe kupanda.

Profesa Emecen anafafanua kuwa neno "Rus" katika muktadha wa Ottoman halikuwa la Warusi wa kabila pekee. Badala yake, lilikuwa jina la kijiografia kwa mtu yeyote kutoka kaskazini, pamoja na Waukraine wa kisasa na Wabelarus.

Wasafiri wa Magharibi na wanadiplomasia wa Venetian wa wakati huo pia walimtaja Hurrem kama Mrusi, lakini wasomi wanasema hii ilikuwa onyesho la asili yake ya kijiografia kuliko kabila lake.

"Wakati huo, hakukuwa na Urusi ndani ya mipaka ya leo. [Katika mawasiliano kutoka kipindi hicho] wanachomaanisha kwa Kirusi ni 'kutoka jiografia ya Urusi,'" anasema Profesa Emecen.

"Katika karne ya 16, maeneo yenye idadi ya watu wa Ukraine nchini Poland yaliitwa mkoa wa 'Ruske' na Rohatyn alikuwa sehemu ya hiyo," anaongeza Vitalii Chervonenko kutoka BBC News Ukraine.

"Waukraine wakati huo waliitwa 'Rusyns' lakini hii haikuwa na uhusiano na Urusi," anasema.

Katika miaka ya hivi karibuni, utambulisho wa Hurrem Sultan umechukua umuhimu mpya wa kisiasa, hasa nchini Ukraine, ambapo anasherehekewa kama mtu wa kitaifa.

Sanamu kwa heshima yake zimesimikwa katika mji wake unaodaiwa kuwa wa Rohatyn, na msikiti katika mji unaokaliwa na Urusi wa Mariupol una jina lake pamoja na lile la Suleiman.

Mnamo mwaka wa 2019, kwa ombi la Ubalozi wa Ukraine huko Ankara, kumbukumbu ya "asili yake ya Kirusi" iliondolewa kwenye maandishi kwenye kaburi lake katika jumba la Msikiti wa Suleymaniye huko Istanbul.

Uandishi uliosasishwa sasa unaangazia urithi wake wa Ukraine, ukisisitiza jinsi urithi wake unavyoendelea katika muktadha wa jiografia ya kisasa.

Kazi za uhisani

Ushawishi wa Hurrem umeenea zaidi ya kuta za harem, lakini la muhimu zaidi, labda, ni kazi zake za uhisani.

Aliagiza misikiti, jiko za supu, na misingi ya hisani kujengwa huko Istanbul na Jerusalem, wakati huo sehemu ya Milki ya Ottoman. Wilaya ya Haseki huko Istanbul bado ina jina lake leo.

Kulingana na rekodi za kihistoria, Hurrem Sultan alikufa kwasababu za kawaida huko Istanbul mnamo 15 Aprili 1558. Mwili wake ulizikwa katika Msikiti wa Suleymaniye. Baadaye, kwa amri ya Sultan Suleiman mwenyewe, kaburi lilijengwa karibu na lililo kaburi lake.

Kifo chake kiliashiria mwisho wa maisha ya ajabu, lakini sio mwisho wa maswali yanayomzunguka.

Iwe ni mateka wa Ruthene, mtu mashuhuri wa Italia, au mwanamke wa nguvu asiyeeleweka, Hurrem Sultan anasalia kuwa mmoja wa watu wanaovutia na wanaoshindaniwa katika historia ya Ottoman, na kimataifa.