Kupungua kwa idadi ya watu China kunaathiri vipi idadi ya watu duniani?

BBC Future inajibu maswali matano muhimu kuhusu kupungua kwa idadi ya watu nchini China na nini kinaweza kumaanisha kwa mwelekeo wa idadi ya watu duniani.

Usiku wa manane tarehe 1 Julai 1982, China ilianza mradi mkubwa ili kufahamu ni watu wangapi walio katika nchi nzima wakati huo.

Tangu 1964 (sensa ya pili ya China, maelezo ya mfasiri), hakujakuwa na sensa kama hiyo, kwa hivyo matokeo (ya sensa ya tatu) yatakuwa nini ni kitendawili kwa kila mtu.

Miaka ya maandalizi ilifanyika, ambapo kompyuta 29 zilinunuliwa mahususi kwa ajili ya shughuli hiyo ikijumuisha takribani 21 zilizoagizwa kutoka Marekani chini ya misamaha maalumu; na wataalamu milioni 5 waliofunzwa vyema ambao watatumia miezi kadhaa, lazima tuhesabu kwa uangalifu washiriki wa kila familia.

Mnamo Oktoba mwaka huo huo, siri ilifunuliwa. Kichwa cha habari katika gazeti la The New York Times kilisema: "China, Idadi ya Watu, 1,008,175,288: Robo ya Dunia".

Miongo kadhaa ya maendeleo endelevu imefikisha idadi ya watu wa China zaidi ya bilioni 1. Kwa wastani, mtoto huzaliwa nchini China kila baada ya sekunde mbili.

Mwaka 1980, China ilianzisha sera ya mtoto mmoja kwa lengo la wazi: "kupunguza" ongezeko la watu hadi sifuri.

Hata hivyo, ijapokuwa sera hii imetekelezwa kwa jumla ya miaka 36 hadi 2016, ni sasa ambapo China imefikia lengo hili kweli na kuingia kwenye "ukuaji hasi" - mara ya kwanza idadi ya watu imepungua katika miaka 60.

Kwa mujibu wa takwimu zilizotolewa na Ofisi ya Taifa ya Takwimu, idadi ya watu nchini China itakuwa bilioni 1.4118 mwaka 2022, ikiwa ni upungufu wa 850,000 kutoka 2021.

Inaakisi kushuka kwa kiwango cha uzazi cha China, ambacho kimekuwa kikishuka kwa miaka sita iliyopita hadi kiwango cha wakati wote,chini ya kuzaliwa 6.77 kwa kila watu 1,000.

Mwitikio wa mabadiliko umekuwa mseto wa hofu na matumaini, ikijumuisha wasiwasi juu ya athari kwa uchumi wa dunia na matumaini kwamba ustawi unaoendelea hauwezi kutegemea kuongezeka kwa idadi ya watu kama ilivyodhaniwa kihistoria.

Shirika la hisani la Masuala ya Idadi ya Watu (pun iliyokusudiwa, pia ikimaanisha kuwa mambo ya idadi ya watu) limesema kuwa uimarishaji wa idadi ya watu wa China unapaswa kusherehekewa kwa faida zake za mazingira na ustawi kwa raia wa China.

Hata hivyo, katika nchi yenye watu wengi zaidi duniani, mabadiliko hayo ya wazi yataleta kutokuwa na uhakika na athari nyingi kwa siku zijazo. Je, kupungua kwa idadi ya watu nchini China ni jambo la kushangaza kweli? Itaathirije sayari tunayoishi? BBC Future inatafsiri hadithi kwa kuzingatia maswali matano muhimu.

Kwa nini ilichukua muda mrefu kwa idadi ya watu wa China kupungua?

Mwaka 1991, miaka michache tu baada ya sera ya mtoto mmoja kuanza kutekelezwa, kiwango cha kuzaliwa cha China kilikuwa kimeshuka.

Watoto wachache huzaliwa kwa kila mwanamke kuliko inavyohitajika ili kudumisha ukubwa wa idadi ya watu. Katika nchi nyingi hii ni kawaida karibu 2.1, moja kwa kila mwanamke na moja kwa mpenzi wake, na 0.1 ya ziada ili kukabiliana na vifo vya watoto wachanga.

Katika miaka iliyofuata, idadi ya watu wa China iliendelea kukua, si kwa sababu ya kushindwa kwa sera hii yenye utata, lakini kwa sababu ya athari ya kupinga, inayoitwa "inertia ya idadi ya watu".

Hii inaeleza kwa nini idadi ya watu katika nchi zilizo na viwango vya vifo vya mara kwa mara na uhamiaji sifuri zinaweza kuendelea kukua kwa miongo kadhaa, hata kukiwa na chini ya watoto 2.1 kwa kila mwanamke.

Yote inategemea muda kati ya kuzaliwa na kifo. Hadi hivi karibuni, idadi ya watu wa Uchina ilikuwa na umri mdogo, na wastani wa umri wa miaka 35 mnamo 2010, ikilinganishwa na 44.3 nchini Ujerumani (sasa 38.4).

Wakati huohuo, watu wanaishi muda mrefu zaidi muda wa kuishi nchini China ulizidi ule wa Marekani mwaka wa 2021.

Hivyo, licha ya kupungua kwa kasi kwa idadi ya wanaozaliwa kwa kila mwanamke, idadi ya wanaozaliwa bado inazidi vifo.

Hata hivyo, hali hii sasa imebadilika. Inaaminika kuwa kupungua kwa uzazi na kuongezeka kidogo kwa vifo vilivyosajiliwa wakati wa janga la corona kunaweza kuwa na jukumu katika kuharakisha kupungua kwa China kwa idadi kamili, ingawa hii imekuwa ikitarajiwa kwa muda mrefu.

Je, kupungua kwa idadi ya watu nchini China kutaathiri makadirio ya jumla ya watu duniani?

Ripoti ya Umoja wa Mataifa ya Matarajio ya Idadi ya Watu Duniani ya 2022 inatabiri kwamba idadi kamili ya watu nchini China itapungua mapema mwaka wa 2023.

Kupungua kwa idadi ya Wachina, kama inavyooneshwa na sensa ya hivi karibuni, imetarajiwa kwa muda. Kwa kweli, hatua hii ilikuja mapema.

Hatua hii muhimu katika mwelekeo wa idadi ya watu nchini China kwa muda mrefu imekuwa ikizingatiwa katika makadirio mengi ya ongezeko la watu duniani.

Kulingana na makadirio kwamba idadi ya watu wa China itaanza kupungua mwaka 2023, pamoja na makadirio ya nchi nyingine, Umoja wa Mataifa unatarajia jumla ya watu wa sayari hiyo kuendelea kuongezeka, kufikia bilioni 8.5 ifikapo 2030 na kilele cha bilioni 10.4 ifikapo mwaka 2086.

Hii ndio hali ya "Kati". Miongoni mwao, kiwango cha kuzaliwa katika nchi zilizo na kiwango cha juu cha kuzaliwa kitakuwa cha wastani, na kiwango cha kuzaliwa katika nchi zilizo na kiwango cha chini cha kuzaliwa kitaongezeka kidogo. "(Hali hii) inafanyika sasa nchini China, lakini haifanyiki katika sehemu nyingine za dunia, na haitatokea duniani kote kwa miaka 63 ijayo," alisema Alistair Currie, Mkurugenzi wa utetezi na mawasiliano katika Masuala ya Idadi ya Watu.

Sehemu kubwa ya ongezeko la watu itakuwa katika Afrika, Kusini mwa Jangwa la Sahara, ambayo inakadiriwa kuchangia zaidi ya nusu ya ongezeko la idadi ya watu kati ya sasa na 2050.

Jumla ya wakazi wa eneo hilo inatarajiwa kuongezeka maradufu katika kipindi hiki, na kuifanya Nigeria kuwa ya nne kwa kuwa na watu wengi zaidi.

Shuang Chen, Profesa msaidizi katika idara ya sera za kijamii katika Shule ya Uchumi ya London, anaamini kwamba kuzingatia idadi kamili ya China hukosa uhakika, lakini anakubali kwamba, kwa mtazamo huo, kupungua kunaweza kuwa muhimu.

China inawajibika kwa 27% ya uzalishaji wa hewa ya kaboni mnamo 2022 na kwa sasa inaunda zaidi ya nusu ya vinu vipya vya nishati ya makaa ya mawe kwenye sayari.

"Lakini kinachohusu sana jamii ni nini maana ya hii kwa muundo (wa idadi ya watu). Kwa sababu mambo yanabadilika haraka sana....jamii inaweza kukosa muda wa kuzoea," Shuang Chen alisema.

Ni nchi gani inayotarajiwa kuipita China na kuwa nchi yenye watu wengi zaidi?

Ripoti ya Umoja wa Mataifa ya 2022 pia inatabiri kwamba India itaipita jirani yake China na kuwa nchi yenye watu wengi zaidi duniani mwaka 2023.

Kulingana na matokeo ya sensa, baadhi ya wachambuzi wamekisia kuwa huenda ndivyo hivyo.

Idadi ya watu nchini India inatarajiwa kuendelea kuongezeka, kutoka bilioni 1.417 mwaka 2022 hadi bilioni 1.515 mwaka 2030. Hii ni hasa chini ya mambo mawili: kiwango cha uzazi kinabakia juu, na kiwango cha vifo pia kinashuka kutokana na maendeleo ya matibabu.

Kisha kuna muundo wa umri wa idadi ya watu. Umri wa wastani wa idadi ya watu wa India ni takriban miaka 10 chini ya China, kwa hivyo idadi ya jumla ya umri wa kuzaa ni kubwa.

Kiwango cha uzazi cha China kinalinganishwaje na nchi nyingine?

Kiwango cha uzazi nchini China kimekuwa kikipungua kwa kasi tangu miaka ya 1990, na kufikia kiwango cha chini kabisa cha 1.28 mwaka wa 2020.

Hiyo inalinganishwa na watoto 2.05 kwa kila mwanamke nchini India na 1.64 nchini Marekani katika mwaka huo huo.

Hata Japan, inayojulikana kwa kiwango cha chini cha uzazi na idadi ya watu wanaozeeka, ina kiwango cha uzazi cha 1.34.

Mwenendo mkali wa kushuka kwa kiwango cha uzazi nchini China umechangiwa na mambo kadhaa.

Kwanza, usawa wa kijinsia katika idadi ya watu wa China. Sera ya mtoto mmoja inapotosha uwiano wa kijinsia wa China: wavulana wanapendelewa jadi, na watoto wa kike wanaavya mimba, kutelekezwa, na hata kuuawa.

Mambo mengine yanaaminika kuwa ni pamoja na kupanda kwa gharama za maisha. Lakini pia kuna mabadiliko katika maadili. Utafiti baada ya uchunguzi unaonesha kuwa licha ya sera ya China ya watoto wawili iliyoanzishwa mwaka 2015, wanawake sasa wanaamini kuwa idadi inayofaa ya watoto ni mmoja, wawili au sifuri.

Tatizo limeongezeka wakati wa janga la COVID-19, na kutoridhika na sera ya kutotoka nje na vizuizi vingine.

Je, idadi ya watu wa China itaendelea kupungua?

Katika kipindi cha miaka 200 hivi, nchi nyingi zilizoendelea kiviwanda zimepitia "mpito wa idadi ya watu", mabadiliko kutoka kwa viwango vya juu vya kuzaliwa na vifo hadi viwango vya chini vya kuzaliwa na vifo baada ya kipindi cha awali cha ukuaji wa haraka wa idadi ya watu.

Hatahivyo, haijulikani nini kitatokea baadaye. Kiwango cha uzazi nchini China kinatarajiwa kuendelea kupungua, hasa kadiri idadi ya watu inavyosonga na kuna kupungua kwa jumla kwa wanawake walio katika umri wa kuzaa. Lakini kuna mambo mawili makubwa yasiyojulikana. Moja ni uhamiaji. Viwango vya uhamiaji nchini China kwa sasa viko chini sana, lakini Corley alieleza kuwa hilo linaweza kubadilika China inapojaribu kukuza uchumi wake.

Kisha kuna uwezekano wa athari za hatua za serikali kuhimiza kuzaliwa. Kufikia sasa, hatua hizi hazijathibitishwa kuwa na ufanisi, lakini wataalam wengine wana wasiwasi kwamba China inaweza kuchukua mbinu za kulazimisha zaidi. "Sera za kurudisha nyuma kupungua kwa uwezo wa kuzaa zina changamoto nyingi," Chen alisema. "Katika miaka ya hivi karibuni, China imeanzisha hatua nyingi mpya, ikiwa ni pamoja na kukomesha sera ya mtoto mmoja, viwango tofauti vya ruzuku, nk. Lakini haijafanya kazi kweli, na kiwango cha uzazi hakijabadilika." "Nadhani kupungua kwa (idadi ya watu) kutaendelea," Chen Shuang alisema.