Uvamizi wa vikosi maalum vya Uingereza ulivyoenda vibaya, fahamu jinsi familia moja ilivyolipa gharama

Wakati vikosi maalum vya Uingereza vilipovamia nyumba ya familia huko Afghanistan mnamo 2012, waliwaua wazazi wawili waliokuwa na umri mdogo na kuwajeruhi vibaya wana wao wachanga.

Uchunguzi wa BBC umebaini kuwa kamandi ya kikosi maalum haikupeleka kisa hicho kwa polisi wa kijeshi na haijawahi kuchunguzwa, hadi sasa.

Huko Afghanistan, familia bado inajaribu kuponya.

Jioni ya tarehe 6 Agosti 2012, katika ua wa nyumba ya familia moja huko Afghanistan, Abdul Aziz Uzbakzai aliketi kwa chakula cha jioni cha mwisho kijana wake.

Mezani walikuwapo Abdul Aziz na mkewe, watoto wao wanne kati ya watano, na wawili wa wajukuu zao wadogo.

Ilikuwa ni usiku wa 18 wa Ramadhani, mwezi mtukufu ambapo Waislamu hufunga.

Familia hiyo iliishi pamoja katika nyumba ya kawaida katika kijiji kiitwacho Shesh Aba katika jimbo la Nimruz.

Siku hiyo ilikuwa imeanza kama nyingine yoyote - kifungua kinywa cha pamoja kabla ya alfajiri, kabla ya jua kuchomoza na saa za kufunga na wanafamilia wakaenda kazini.

Mtoto mkubwa wa Abdul Aziz, Hussain, alifungua duka dogo la mboga alilokuwa akiendesha.

Mke wa Hussain Ruqqia aliwatunza vijana wao wawili wa kiume na akaanza kazi yake ya nyumbani.

Mbuzi alichinjwa na jirani kwa kutarajia milo ya jioni ambayo ingefungua mfungo wa siku hiyo.

Kitu pekee kisicho cha kawaida, kulingana na familia, ilikuwa kuwasili kwa wageni wawili wa kiume wasiojulikana.

Katika maeneo ya mashambani Afghanistan, si jambo la kawaida kupokea wageni wasiotarajiwa, na mila huamuru kwamba waonyeshwe ukarimu.

Lakini Abdul Aziz alijihisi kuwa na wasiwasi na watu hao wawili, alisema, na akamwita Husein afunge duka mapema na arudi nyumbani.

Baada ya jua kutua, wageni hao wawili walipewa chakula na kula peke yao na waliondoka bila taarifa saa nne usiku, Abdul Aziz alisema.

Ilikuwa ni majira ya joto ya usiku huko Shesh Aba, kwa hivyo familia ilikula nje.

Mwisho wa kula chakula, Abdul Aziz alisimama na kusema kuwa amechoka na akaenda kulala.

Alisema "Usiku Mwema Hussain Jan" - neno la upendo - kwa mwanawe, "Usiku Mwema wasichana wangu"; kwa Ruqqia, na  "Usiku Mwema" kwa wavulana.

Wavulana walikuwa wadogo wakati huo - Imran watatu na kaka yake Bilal akiwa na umri wa mwaka mmoja na nusu.

Hawakumbuki chochote sasa kuhusu kile ambacho kilitokea baadaye usiku huo, na familia imejaribu kuwakinga kwa muongo mmoja tangu kutokana na hali mbaya zaidi ya kutisha iliyotokea.

Wanajua kwamba kabla ya kulala, baba yao alikuwa ametoa godoro zao nje ndani ya ua, kwa sababu joto lilikuwa limefanya chumba chao cha pamoja kuwa hakilaliki, na kwamba walikuwa wamelala na wazazi wao, kwa mara ya mwisho, chini ya nyota.

Kufikia wakati huo, mnamo 2012, vikosi vya muungano vilikuwa vikiendesha vita nchini Afghanistan kwa zaidi ya muongo mmoja.

Vikosi maalum vya wasomi kutoka nchi zinazoongoza za muungano vilikuwa vikitekeleza mara kwa mara kile kinachojulikana kama "Operesheni za Kuweka Kizuizini", pia zinazojulikana kama "Misheni za Kuua/Kukamata".

Wanajeshi kwa kawaida waliingia kwa helikopta baada ya giza kuingia na kuanza mashambulizi ya mwendo kasi dhidi ya wanaoshukiwa kuwa wanamgambo wa Taliban.

Kwa Uingereza, mashambulizi haya ya usiku kwa kawaida yalitekelezwa na SAS au SBS, vitengo vya vikosi maalum vilivyoheshimiwa sana vya Jeshi la Uingereza na Royal Navy.

Lakini haikujulikana kwa umma wa Uingereza wakati huo, watendaji wa SAS walikuwa tayari wanashukiwa katika ngazi za juu za Vikosi Maalum vya Uingereza kuwaua kinyume cha sheria wanaume wa Afghanistan ambao walikuwa wamejisalimisha na kuwekwa kizuizini, na baadaye kuficha mauaji hayo kwa ripoti za uzushi.

Uchunguzi wa Panorama wa BBC uliochapishwa mapema mwaka huu ulifichua kuwa kikosi kimoja cha SAS kiliua watu 54 katika hali ya kutiliwa shaka katika ziara moja ya miezi sita.

Mtindo huo ulimfanya afisa mmoja wa ngazi za juu zaidi wa kikosi maalum nchini Uingereza kuonya katika memo ya siri kwa mkuu wa kikosi maalum kwamba kunaweza kuwa na "sera ya makusudi" ya kuwaua wafungwa, "hata wakati hawakuwa tishio".

Moja ya uvamizi huu wa "Kukamata na Kuua" ulikuwa karibu kutekelezwa kwenye nyumba ya familia ya Abdul Aziz.

Mnamo saa tisa alfajiri, helikopta za kijeshi za Uingereza zilishuka kupitia anga ya giza juu ya Nimruz na kutua nje ya kijiji.

Askari wa kikosi maalum walidondoka chini na kusogea kuelekea pale familia hiyo ilipolala.

Abdul Aziz aliamshwa na milio ya kwanza ya risasi, na ndani ya dakika chache askari wa kigeni walikuwa ndani ya chumba chake, alisema, na kumsukuma chini, kumfunga pingu na kumfumba macho.

"Niliwasihi waniruhusu niende mahali ambapo mwanangu na binti-mkwe wangu na watoto wao walikuwa wanalala," Abdul Aziz alisema.

"Nilisikia binti zangu wawili wakipiga kelele na kuomba msaada.

Hakuna aliyekuwa akiwasaidia. Sikuweza kufanya lolote kwa ajili ya watoto wangu."

Machafuko yalikuwa yametokea kwenye nyumba ya familia ya kijijini.

Kwa mujibu wa maelezo yake, Abdul Aziz alifungwa macho, akapigwa na kuhojiwa.

Askari wa kigeni walimuuliza kuhusu wageni waliofika nyumbani hapo mapema siku hiyo, alisema.

Aliwekwa ndani, akiwa amezibwa macho, kwa muda wote wa uvamizi huo.

Ilikuwa tu baada ya askari kuondoka kijijini, masaa kadhaa baadaye, ambapo Abdul Aziz aliweza kuvua kitambaa chake na kutoka nje kwenye mwanga wa asubuhi hadi mahali ambapo Husein na Ruqqia na wavulana walikuwa wamelala.

"Kulikuwa na damu kila mahali", alisema, "damu ilikuwa imelowa kwenye shuka na magodoro."

Kwa mujibu wa watu wa familia zote mbili walioiona miili ya Hussain na Ruqqia, wote walikuwa wamepigwa risasi kichwani.

Nguo za kitanda za Imran na Bilal zenye damu zilikuwa pale, lakini wale wavulana walikuwa wameondoka.

Kwa upande wake, mkaazi wa eneo hilo Mohammad Mohammad, ambaye wakati huo alikuwa na umri wa miaka 12, alizungumza na BBC na simulizi yake iliashiria kuakisi mtindo wa mauaji ambayo tayari yameibua tuhuma miongoni mwa maafisa wakuu wa kikosi maalum.

“Naapa kwa Mungu, ndugu zangu walikuwa wakulima,” alisema.

“Walifanya kazi kuanzia alfajiri hadi usiku. Hawakuwa pamoja na Taliban wala pamoja na serikali. Waliuawa bila sababu”.

Kwa mujibu wa maelezo ya Abdul Aziz na wanafamilia wengine walioiona miili ya Hussain na Ruqqia, macho yao yalikuwa yamefungwa na taya zao zilikuwa zimefungwa kwa kitambaa chini ya taya na kichwani, labda kuruhusu kikundi cha mashambulizi kupiga picha zao kwa usahihi, nyuso zao - utaratibu wa kawaida baada ya uvamizi mbaya.

Wazazi hao vijana walionekana kuuawa kitandani mwao, familia ilisema.

Haikuwa wazi ikiwa walikuwa wameamka kabla ya kufa.

Mwanzoni, familia ilidhani kuwa Imran na Bilal walikuwa wamekufa pia.

Lakini vijana hao walikuwa wametolewa kwa ndege na kikosi maalum, Bilal mwenye umri wa mwaka mmoja akiwa na majeraha ya risasi usoni na begani, Imran mwenye umri wa miaka mitatu akiwa na jeraha la risasi tumboni, akipigania maisha yake.

Huko Shesh Aba, mwanamke mmoja alikuwa miongoni mwa waliofariki na wavulana wawili wachanga walikuwa wamepigwa risasi.

Ripoti ya mtandao wa Afghanistan iliyochapishwa siku ya uvamizi huo ilimnukuu gavana wa eneo hilo akisema kwamba vikosi vya kigeni "vimewaua na kuwajeruhi raia sita", wakiwemo "watoto wawili".

Mpelelezi wa zamani kutoka Polisi wa Kijeshi wa Kifalme aliambia BBC kwamba, kulingana na taarifa zilizopo, "akilini yangu iligonga kwamba tukio hili lilipaswa kupelekwa kwa polisi wa kijeshi".

Lakini BBC imegundua kuwa uvamizi huo haukuwahi kupelekwa kwa polisi wa kijeshi na haukuwahi kuchunguzwa na mtu yeyote nje ya Kikosi Maalum cha Uingereza.

Polisi wa Kijeshi wa Kifalme (RMP) walituambia kwamba hawakuonekana kuwa wamefahamishwa kuhusu uvamizi wa Shesh Aba wakati huo, na sasa wanachunguza tukio hilo "kama matokeo ya moja kwa moja" ya maswali yetu.

Ilipoulizwa na BBC, Wizara ya Ulinzi ilithibitisha kwamba vikosi vya Uingereza vilihusika katika uvamizi huo na kwamba Uchunguzi wa tukio nzito, au Uchunguzi wa Tukio Mzito, au SIR ulifanyika, lakini afisa mkuu aliamua kutopeleka tukio hilo kwa polisi wa kijeshi.

BBC iliwauliza MoD na RMP kufichua cheo cha afisa mkuu ambaye alifanya uamuzi, lakini wote walikataa kusema.

BBC imepata waraka wa siri wa kikosi maalum cha ndani kinachoweka itifaki ya kuamua rufaa kwa polisi wa kijeshi.

Inaonekana kuonyesha kwamba mara tu SIR imekamilika, inabidi kwenda kwa Mkurugenzi wa Kikosi Maalumu - afisa wa ngazi ya juu zaidi wa kikosi maalum nchini Uingereza - kwa uamuzi wa kusema tukio hilo.

Mkurugenzi wa Vikosi Maalumu wakati wa uvamizi wa Shesh Aba alikuwa Jenerali Sir Mark Carleton-Smith, ambaye alipata kuwa mkuu wa Jeshi la Uingereza, kabla ya kujiuzulu mapema mwaka huu.

Alipoulizwa na BBC kuhusu uvamizi wa Shesha Aba, Jenerali Carleton-Smith alisema hakumbuki kama alifahamishwa kuhusu ‘’maelezo mahususi ya kimbinu ya operesheni hiyo’’, lakini kwamba bila shaka angeongozwa na ushauri huo wa makamanda waliokuwepo, pamoja na hukumu ya kisheria ya wakili mkuu wa Jeshi kwamba hakuna rufaa kwa polisi wa kijeshi ilikuwa muhimu.

Alisema pendekezo kwake wakati huo kutoka kwa afisa mkuu wa Afghanistan ni kwamba hakukuwa na ushahidi wa kosa la jinai, kwamba Sheria hazijavunjwa, na kwamba ‘’mazingira ya operesheni yalihalalisha matumizi mabaya ya nguvu’’.

Aliongeza: ‘’Na hakika sikuwahi kuona au kusoma ushahidi wowote au ushauri unaopendekeza tabia isiyo halali.’’

Kulipopambazuka siku hiyo, zile helikopta zilizowaleta wanajeshi zilipaa kurudi kwenye kituo zikiwabeba Imran na Bilal waliojeruhiwa.

Vikosi maalum pia vilimchukua kaka mdogo wa Hussain, Rahmat Ullah, ambaye alikuwa na umri wa miaka 12.

Rahmat alikuwa amezuiliwa wakati wa uvamizi huo na hakujua ni nini kilikuwa kimetokea.

Wakati kitambaa chake cha macho kilipoondolewa, ndani ya helikopta, aliwaona wapwa zake wachanga.

‘’;Alionekana kuwa na maumivu makali,’’ Rahmat anakumbuka.

‘’Aliniomba maji, lakini sikuwa nayo.’’ Wavulana walipelekwa kwa vituo tofauti vya kijeshi.

Familia haikuruhusiwa kwenda alipo Imran hivyo, akiwa na umri wa miaka mitatu tu, alikuwa peke yake wakati wa kupona kwake.

Hatimaye alihamishwa, na ikawa jukumu la Abdul Aziz na nyanya yao Mah Bibi kuwafariji wavulana na kujaribu kuwaeleza kuwa wazazi wao walikuwa wameondoka.

‘’Walikuwa wadogo sana kuelewa,’’ Abdul Aziz alisema.

‘’Imran alilia sana, labda kwa sababu ya maumivu, lakini labda kwa sababu alihisi kuwa mama yake hayuko hai tena.’’

Abdul Aziz alipewa fidia katika hospitali ya kijeshi kutokana na majeraha ya wavulana hao lakini alikataa pesa hizo, alisema.

‘’Nilikataa kufaidika na mauaji yaliyotokea wakati huo, walikuwa wameharibu ulimwengu wetu,’’ alisema.

Wavulana hao walipoachiliwa, babu na nyanya zao waliwapeleka nyumbani kijijini.

Wamekuwa wakiishi huko tangu wakati huo, na dada yao mkubwa Hajira, katika nyumba ambayo walipigwa risasi.

Hawakumbuki chochote kuhusu usiku huo, au wiki zilizofuata, lakini baada ya kurudi nyumbani Imran alianza kupiga kelele usingizini na kutembea nje wakati wa usiku.

‘’Sijui kwanini ninafanya hivyo,’’ alisema.

Imran ana miaka 13 sasa.

Ana kovu refu la upasuaji chini ya sehemu ya mbele ya kiwiliwili chake na kovu upande wa kushoto wa tumbo lake, na kovu zaidi kwenye mgongo wake wa chini.

Ana vipande vya risasi ndani ya kiwiliwili chake - ikijumuisha kipande kikubwa kilichowekwa kwenye mgongo wake.

“Kukimbia kunanisababishia maumivu, na nahisi maumivu tumboni,” alisema huku akionyesha kwa upole makovu ya tumboni na mgongoni.

‘’Pia nahisi maumivu zaidi wakati wa majira ya baridi na majira ya joto yanapokuja nafarijika.’’

Bilal ana umri wa miaka 11. Ana kovu usoni kutokana na risasi iliyompata kutoka milimita chache kwenye jicho lake la kushoto na kovu begani ambapo risasi nyingine ilimpata na kuacha kipande cha risasi ndani ya mfupa wake.

Anapata maumivu katika mkono wake wakati anautumia sana, alisema, na nafasi ya kovu kwenye uso wake ni ukumbusho wa kudumu wa jinsi alivyokaribia kifo.