Afghanistan: 'Hakuna tunachoweza kufanya ila kuangalia watoto wakifa'

Tayabullah mwenye umri wa miezi mitatu yuko kimya na hana mwendo. Mama yake Nigar anasogeza bomba la oksijeni kutoka puani mwake na kuweka kidole chini ya pua zake ili kuangalia kama anaweza kuhisi anapumua.

Anaanza kulia huku akigundua mwanae anazimia.

Katika hospitali hii nchini Afghanistan, hakuna kipumulio kimoja kinachofanya kazi.

Akina mama hushikilia mirija ya oksijeni karibu na pua za watoto wao kwa sababu barakoa zilizoundwa kutoshea nyuso zao ndogo hazipatikani, na wanawake wanajaribu kujaza kile ambacho wafanyakazi waliofunzwa au vifaa vya matibabu wanapaswa kufanya.

Kila siku, watoto 167 wanakufa nchini Afghanistan kutokana na magonjwa yanayoweza kuzuilika, kulingana na mfuko wa Umoja wa Mataifa wa kuhudumia watoto Unicef - magonjwa ambayo yanaweza na yanapaswa kuponywa kwa dawa zinazofaa.

Ni idadi ya kushangaza. Lakini ni makadirio.

Na unapoingia ndani ya wodi ya watoto ya hospitali kuu katika mkoa wa magharibi wa Ghor, utasalia ukishangaa ikiwa makadirio hayo ni ya chini sana.

Vyumba vingi vimejaa watoto wagonjwa, angalau wawili katika kila kitanda, miili yao midogo iliyoharibiwa na nimonia. Wauguzi wawili tu wanatunza watoto 60.

Katika chumba kimoja, tuliona angalau watoto dazeni wawili ambao walionekana kuwa katika hali mbaya. Watoto walipaswa kufuatiliwa kila mara katika uangalizi mahututi - haiwezekani katika hospitali hii.

Walakini, kwa watu milioni wanaoishi Ghor, kituo hiki cha msingi bado ni hospitali ya umma iliyo na vifaa bora zaidi wanayoweza kufikia.

Huduma ya afya ya umma nchini Afghanistan haijawahi kutosha, na pesa za kigeni ambazo karibu zilifadhili zilizuiwa mnamo Agosti 2021 wakati Taliban ilipochukua mamlaka. Katika kipindi cha miezi 20 iliyopita, tumetembelea hospitali na zahanati kote nchini, na kushuhudia zikiporomoka.

Sasa marufuku ya hivi karibuni ya Taliban kwa wanawake wanaofanya kazi katika mashirikika yasiyo ya serikali NGOs ina maana kuwa inakuwa vigumu kwa mashirika ya kibinadamu kufanya kazi, na kuwaweka watoto zaidi katika hatari.

Tayari wameshindwa na ukosefu wa rasilimali, matabibu katika hospitali ya Ghor walitumia chochote kidogo walichokuwa nacho kujaribu kumsaidia Tayabullah.

Dk Ahmad Samadi aliitwa ili kuangalia hali yake, uchovu na msongo wa mawazo unaoonekana usoni mwake. Aliweka stethoscope kwenye kifua cha Tayabullah - kulikuwa na mapigo hafifu ya moyo.

Muuguzi Edima Sultani aliingia ndani haraka akiwa na pampu ya oksijeni. Aliiweka juu ya mdomo wa Tayabullah, akipuliza hewa ndani yake. Kisha Dk Samadi akatumia vidole gumba kufanya mikandamizo kwenye kifua kidogo cha kijana huyo.

Babu yake Tayabullah Ghawsaddin alikuwa akitazama akipigwa na butwaa. Alituambia mjukuu wake anaugua nimonia na utapiamlo.

"Ilichukua saa nane kwenye barabara za vifusi kumleta hapa kutoka wilaya yetu ya Charsadda," Ghawsaddin alisema. Familia, ambayo inaweza kumudu kula mkate mkavu tu kwa chakula, ilikusanya pesa za kulipia safari.

Kwa muda wa nusu saa, jitihada za kumfufua mjukuu wake ziliendelea. Muuguzi Sultani kisha akamgeukia Nigar na kumwambia Tayabullah amefariki dunia.

Ukimya wa ghafla uliokuwa umekifunika chumba ulivunjwa na kilio cha Nigar. Mtoto wake wa kiume alivikwa blanketi na kukabidhiwa kwa Ghawsaddin. Familia ikambeba hadi nyumbani.

Tayabullah anapaswa kuwa hai - kila ugonjwa aliokuwa nao ulikuwa unatibika.

“Mimi pia ni mama na nilipoona mtoto amefariki nilijihisi nimempoteza mtoto wangu mwenyewe, nilipomuona mama yake akilia iliniumiza sana dhamiri yangu,” alisema Nesi Sultani ambaye mara kwa mara alinipa moyo. hufanya zamu ya masaa 24.

"Hatuna vifaa na kuna upungufu wa wafanyakazi waliofunzwa hasa wa kike. Wakati tunawatunza wengi katika hali mbaya, ni mtoto gani tunapaswa kumchunguza kwanza? Hakuna tunachoweza kufanya ila kuona watoto wakifa."

Dakika chache baadaye, katika chumba cha jirani, tulimwona mtoto mwingine akiwa katika dhiki kali, akiwa na mirija ya oksijeni usoni, akijitahidi kupumua.

Gulbadan mwenye umri wa miaka miwili alizaliwa na kasoro ya moyo, hali inayoitwa patent ductus arteriosus. Iligunduliwa miezi sita iliyopita katika hospitali hii.

Madaktari wametuambia hali hiyo si ya kawaida au ni ngumu kutibu. Lakini hospitali kuu ya Ghor haina vifaa vya kufanya upasuaji wa kawaida ambao unaweza kurekebisha. Pia haina dawa anazohitaji.

Bibi wa Gulbadan Afwa Gul alishikilia mikono yake midogo chini, ili kujaribu kumzuia msichana mdogo asivute mirija yake.

"Tulikopa pesa ili kumpeleka Kabul, lakini hatukuweza kumudu upasuaji, kwa hivyo tulilazimika kumrudisha," alisema. Walikaribia NGO ili kupata usaidizi wa kifedha. Maelezo yao yalisajiliwa lakini hakuna jibu lolote tangu wakati huo.

Babake Gulbadan Nawroze alimpapasa paji la uso, akijaribu kumtuliza bintiye ambaye alilegea kwa kila pumzi aliyokuwa akiivuta. Msongo wa mawazo ukampanda usoni, akakunja midomo yake na kuachia pumzi ya kujiuzulu. Alituambia Gulbadan alikuwa ameanza kuzungumza hivi karibuni, akitengeneza maneno yake ya kwanza, akimwita yeye na washiriki wengine wa familia yao.

"Mimi ni kibarua. Sina kipato cha kutosha. Ningekuwa na pesa, asingeteseka hivi. Kwa wakati huu, siwezi hata kununua kikombe kimoja cha chai," alisema.

Nilimuuliza Dk Samadi kiasi gani cha oksijeni ambacho Gulbadan anahitaji.

"Lita mbili kila dakika," alisema. "Wakati silinda hii inakuwa tupu, ikiwa hatutapata mwingine, atakufa."

Tuliporudi baadaye kumchunguza Gulbadan, tuliambiwa hivyo ndivyo ilivyokuwa. Mtungi wa oksijeni ulikuwa umeisha, naye akafa.

Kitengo cha kuzalisha oksijeni hospitalini hakiwezi kutoa oksijeni ya kutosha kwa sababu kina nishati wakati wa usiku pekee, na hakuna ugavi wa kutosha wa malighafi.

Katika muda wa saa chache, watoto wawili walikufa kwa magonjwa ambayo yangeweza kuzuiwa au kuponywa. Ni pigo lakini lililozoeleka sana kwa Dk Samadi na wenzake.

"Ninahisi uchovu na uchungu. Kila siku tunapoteza mtoto mmoja au wawili wapendwa wa Ghor. Karibu tumezoea sasa," alisema.

Kutembea kuzunguka vyumba, tuliona idadi kubwa ya watoto katika dhiki. Sajad mwenye umri wa mwaka mmoja alikuwa akipumua kwa ukali. Anaugua nimonia na uti wa mgongo.

Wakati kupumua kwa Irfan kulipokuwa na tabu zaidi, mama yake Zia-rah alipewa bomba lingine la oksijeni kushikilia karibu na pua yake.

Akijifuta machozi yaliyokuwa yakitiririka mashavuni mwake kwa mkono wake wa juu, alishika mirija yote miwili kwa uangalifu kadiri alivyoweza. Alituambia angemleta Irfan hospitalini angalau siku nne au tano mapema ikiwa barabara hazingefungwa na theluji.

Kwa hiyo wengi hawawezi kufika hospitalini, na wengine huchagua kutosalia mara tu wanapofika hapo.

"Siku kumi zilizopita mtoto aliletwa hapa akiwa katika hali mbaya sana," Muuguzi Sultani alisema. “Tulimchoma sindano, lakini hatukuwa na dawa za kumponya.

"Kwa hiyo baba yake aliamua kumpeleka nyumbani. 'Ikiwa ni lazima afe, afie nyumbani," aliniambia.

Tulichoona Ghor kinazua maswali mazito kuhusu kwa nini huduma ya afya ya umma nchini Afghanistan inaporomoka haraka sana, wakati mabilioni ya dola yalimiminwa humo na jumuiya ya kimataifa kwa miaka 20 hadi 2021.

Pesa hizo zilitumika wapi, ikiwa hospitali ya mkoa haina mashine moja ya kusaidia wagonjwa wake?

Hivi sasa kuna mpangilio wa kuacha pengo uliowekwa. Kwa sababu pesa haziwezi kutolewa moja kwa moja kwa serikali ya Taliban isiyotambulika kimataifa, mashirika ya misaada ya kibinadamu yameingilia kati kufadhili mishahara ya wafanyikazi wa matibabu na gharama ya dawa na chakula, ambayo ni kuhusu kuweka hospitali kama ile ya Ghor.

Sasa, ufadhili huo, ambao tayari haufanyi kazi vizuri, unaweza pia kuwa hatarini. Mashirika ya misaada yanaonya kwamba wafadhili wao wanaweza kupunguza kwa sababu vikwazo vya Taliban kwa wanawake, ikiwa ni pamoja na kupiga marufuku wanawake wa Afghanistan kufanya kazi katika Umoja wa Mataifa na NGOs, inakiuka sheria za kimataifa.

Ni 5% tu ya rufaa ya Umoja wa Mataifa kwa Afghanistan imefadhiliwa hadi sasa.

Tuliendesha gari juu ya moja ya vilima karibu na hospitali ya Ghor hadi kwenye eneo la mazishi. Hakuna kumbukumbu au rejista hapa, hata mtunzaji. Kwa hivyo haiwezekani kujua makaburi ni ya nani, lakini ni rahisi kutofautisha makaburi makubwa kutoka kwa madogo.

Kutokana na kile tulichoona, idadi isiyo na uwiano - angalau nusu - ya makaburi mapya ni ya watoto. Mwanamume mmoja anayeishi katika nyumba iliyo karibu pia alituambia wengi wa wanaozika siku hizi ni watoto.

Kunaweza kuwa hakuna njia ya kuhesabu ni watoto wangapi wanakufa, lakini kuna ushahidi kila mahali wa ukubwa wa shida.

Ripoti ya ziada ya Imogen Anderson na Sanjay Ganguly