ထရမ့်အပေါ် မျှော်လင့်ချက်ကြီးခဲ့တဲ့ မော်စကို ခုတစ်ခေါက် ပိုသတိထားလာသလား

အရင်ဆုံး ကျွန်တော် ပေးချင်တဲ့ အကြံကတော့ ကိုယ်မှန်းထားသလို ဖြစ်လာဖို့ အောင်ပွဲခံရဖို့ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း မသေချာဘူးဆိုရင် ရှန်ပိန် ပုလင်း ၁၃၀ ကျော်ကို ကြိုဝယ်ထားတာမျိုး မလုပ်ဖို့ပါပဲ။

၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလတုန်းကဆိုရင် ရုရှား အစွန်းရောက်အမျိုးသားဝါဒီ နိုင်ငံရေးသမား ဗလာဒီမီယာ ဇီရီနော့စကီးဟာ ဒေါ်နယ်ထရမ့် မဲနိုင်ပြီး သမ္မတ ဖြစ်လာတာကို သိပ်ပြီး စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့ပါတယ်။ ဒီအောင်နိုင်မှုကနေ ရုရှား- အမေရိကန် ဆက်ဆံရေးကိုလည်း ပြောင်းလဲနိုင်မယ်လို့ သူက တထစ်ချ ယုံကြည်ခဲ့ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ရုရှား ဒူးမား လွှတ်တော်မှာလည်း ရှန်ပိန် ၁၃၂ ပုလင်းကို ဖောက်ပြီး တိုက်ခဲ့ပါတယ်။ သူ့ ပါတီရုံးခန်းထဲမှာ ပါတီပွဲ နွှဲခဲ့တဲ့ပုံတွေကို ရုပ်သံကင်မရာတွေရှေ့မှာတောင် ပြခဲ့တာပါ။

အဲဒီလို အောင်ပွဲခံတာ သူတစ်ယောက်တည်းတော့ မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။

အမေရိကန် သမ္မတအိမ်တော် အိမ်ဖြူတော်ကို ထရမ့် လှမ်းနိုင်ခဲ့ပြီး နောက်တစ်ရက်မှာပဲ ရုရှားနိုင်ငံပိုင်ရုပ်သံလိုင်း RT ရဲ့ အယ်ဒီတာချုပ် မာဂါရီတာဆီမန်ညံ ကလည်း သူ့ကား ပြတင်းပေါက်မှာ အမေရိကန်အလံကို ဝှေ့ယမ်းပြီး မောစကိုမြို့ လမ်းမတွေထက်မှာ မောင်းနှင်မယ်ဆိုတာမျိုး လူမှုကွန်ရက် တွစ်တာ (အခု X) မှာ ရေးတင်ခဲ့ပါတယ်။

ထရမ့် ရွေးကောက်ပွဲနိုင်တာကို အောင်ပွဲခံတဲ့အနေနဲ့ ဆေးလိပ်ကြီးကိုခဲ၊ ရှန်ပိန်တစ်ပုလင်းလုံး ကုန်အောင် သောက်ခဲ့တယ်လို့ဆိုပြီး ပြန်ပြောပြတဲ့ ရုရှားအရာရှိ အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ရဲ့အပြောကိုလည်း ကျွန်တော် မမေ့နိုင်သေးပါဘူး။

အဲဒီတုန်းက ဒေါ်နယ် ထရမ့်ဟာ ရုရှားအပေါ်ချမှတ်ထားတဲ့ စီးပွားရေး ပိတ်ဆို့ဒဏ်ခတ်မှုတွေကို ဖယ်ရှားလိမ့်မယ်၊ ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ ရုရှားက ယူကရိန်းနိုင်ငံထဲက သိမ်းယူခဲ့တဲ့ ခရိုင်းမီးယား ကျွန်းဆွယ်ကိုတောင် ရုရှားနိုင်ငံရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအထိ အသိအမှတ်ပြုလာတာမျိုးလုပ်လိမ့်မယ်ဆိုတဲ့ အထိ ရုရှားတွေက မျှော်လင့်ခဲ့ကြပါတယ်။

“ထရမ့်ရဲ့ တန်ဖိုးတစ်ခုကတော့ သူဟာ ရုရှားနိုင်ငံထဲက လူ့အခွင့်အရေးတွေ ကိစ္စကို ဘယ်တုန်းကမှ ဆရာကြီးလုပ်ပြီး ပြောဆိုတာမျိုး မရှိဖူးဘူး” လို့ နီဇာဗီစီမာယာ ဂဇက်တာသတင်းစာ ပိုင်ရှင်နဲ့ အယ်ဒီတာချုပ် ကွန်စတန်တင် ရမ်ချီကော့ဗ်က ပြောပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ရှန်ပိန်ပုလင်းဖောက်လို့ ထွက်လာတဲ့အမြုပ်တွေ ခဏချင်းမှာပျောက်သလိုပဲ ရုရှားဘက်က ထရမ့်အပေါ် မျှော်လင့်ထားတာတွေလည်း မကြာခင်မှာ အငွေ့ပျံပျောက်ကွယ်ခဲ့ပါတယ်။

“ထရမ့်က သူ့သမ္မတ သက်တမ်းမှာ ရုရှားကို အပြင်းထန်ဆုံးပိတ်ဆို့မှုတွေ ချခဲ့ပါတယ်” လို့ ရမ်ချီကော့ဗ်က ပြန်ပြောင်းပြောပြပါတယ်။

“သူ့ သမ္မတ သက်တမ်းလည်း ကုန်ရော လူတော်များများများက သူ့ကို အတော်လေးစိတ်ပျက်သွားကြတယ်။”

ဒါကြောင့်ပဲ အခု ရှစ်နှစ်ကြာလာချိန်မှာ ရုရှားအရာရှိကြီးတွေက ထရမ့် နောက်တစ်ကြိမ် သမ္မတ ဖြစ်လာမယ့်အရေးကို လူသိရှင်ကြား ထုတ်မပြောတာတောင် အရင်တစ်ခေါက်ကထက်ပိုပြီး သတိထားစောင့်ကြည့်နေကြပါတယ်။

သမ္မတ ဗလာဒီမီယာ ပူတင်ကဆို ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီ သမ္မတလောင်းကို ထောက်ခံတဲ့အကြောင်းတောင် ထုတ်ပြောဖူးပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲဒါကိုတော့ နောက်ပိုင်းမှာ ကရင်မလင်နန်းတော် ဘက်က တမင် နောက်ပြောင်ပြောဆိုမှုလို့ဆိုပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အဓိပ္ပာယ် ပြန်ဖော်ခဲ့ကြပါတယ်။

ကာမလာဟဲရစ်ရဲ့ “ကူးစက်လွယ်တဲ့” ရယ်မောမှု ကို သူ သဘောကျတဲ့အကြောင်း ပူတင်က ပြောခဲ့တာပါ။

ဒါပေမဲ့ ပူတင်ရဲ့ မျက်နှာပေါ်က အပြုံးကို ဖြစ်စေမှာက မဲဆွယ်ပွဲကာလတလျှောက် ထရမ့်ပြောနေခဲ့တာတွေပဲ ဖြစ်ပြီး ကာမလာပြောတာတွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာ ဝါရင့်နိုင်ငံရေးသုံးသပ်သူတစ်ယောက် ဖြစ်စရာမလိုဘဲ သိနိုင်ကြပါလိမ့်မယ်။

ဥပမာအနေနဲ့ပြောရရင် ယူကရိန်းကို အမေရိကန်က စစ်ရေးအကူအညီပေးနေတဲ့အတိုင်းအဆကို ထရမ့်ရဲ့ ဝေဖန်မှု၊ နောက်ပြီး ယူကရိန်းကို အင်အားအပြည့်နဲ့ ကျူးကျော်မှုပြုလုပ်တဲ့ရုရှားလုပ်ရပ်အတွက် ပူတင်ကို အပြစ်တင်ဖို့ တွန့်ဆိုင်းနေတာမျိုးအပြင် သမ္မတလောင်းစကားရည်လုပြိုင်ပွဲမှာ ယူကရိန်းကို စစ်နိုင်စေချင်လားလို့ဆိုတဲ့မေးခွန်းကို ဖြေဖို့ ငြင်းဆန်ခဲ့တာတွေပါ။

တစ်ဖက်မှာကြည့်ရင် ကာမလာ ဟဲရစ်ကတော့ ယူကရိန်းကို ထောက်ပံ့ဖို့ဟာ အမေရိကန်ရဲ့ “ဗျူဟာမြောက် အကျိုးစီးပွား” ဖြစ်ပြီး ပူတင်ကိုလည်း “လူသတ်ဖို့လက်မရွံ့တဲ့ အာဏာရှင်” လို့ ရည်ညွှန်း ပြောဆိုခဲ့ပါတယ်။

ရုရှားနိုင်ငံပိုင် ရုပ်သံတွေကလည်း ကာမလာဟဲရစ်အကြောင်း အကောင်းပြောကြတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ပြီးခဲ့တဲ့သီတင်းပတ်တွေတုန်းက ရုရှားရဲ့နာမည်ကျော်သတင်း တင်ဆက်သူတွေထဲက တစ်ဦးကဆိုရင် ကာမလာ ဟဲရစ်ရဲ့ နိုင်ငံရေး စွမ်းရည်ကို လုံးဝ ပယ်ချခဲ့ပါတယ်။ ကာမလာ ဟဲရစ်အနေနဲ့ ရုပ်သံဟင်းချက်ပွဲလုပ်တာနဲ့ပဲ သင့်တော်တယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။

ရုရှားအစိုးရ ကရင်မလင်နန်းတော်အတွက် သဘောကျစရာ ဖြစ်လာနိုင်ခြေရှိတဲ့ နောက်ထပ်ရလဒ်တစ်ခုကတော့ အရှုံးအနိုင်မပြတ်သားဘဲ ရလဒ်အပေါ်အငြင်းပွားမှုတွေ ဖြစ်လာရတဲ့ အခြေအနေပါ။ ရွေးကောက်ပွဲကာလအလွန် ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှုတွေ၊ အရှုပ်အထွေးတွေနဲ့ ထိပ်တိုက်တွေ့မှုတွေနဲ့ ပြည့်နေတဲ့အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုဟာ ယူကရိန်းစစ်ပွဲအပါအဝင် နိုင်ငံခြားရေးရာကိစ္စရပ်တွေကို အာရုံစိုက်ဖို့ အချိန်နည်းနေမှာဖြစ်ပါတယ်။

သမ္မတ ဘရက် အိုဘားမားလက်ထက်မှာ ယိုယွင်းခဲ့တဲ့ အမေရိကန် -ရုရှား ဆက်ဆံရေးဟာ ဒေါ်နယ် ထရမ့်လက်ထက်မှာ ပိုပြီး ဆိုးရွားခဲ့သလို ဂျိုးဘိုင်ဒန် လက်ထက်မှာတော့ “တစ်စစီဖြစ်ခဲ့ပြီ” လို့ မကြာသေးခင်တုန်းကမှ တာဝန်ပြီးဆုံးလို့ ဝါရှင်တန်ကနေ ထွက်ခွာသွားတဲ့ ရုရှားသံအမတ် အနာတိုလီ အန်တိုနော့ဗ်က ပြောပါတယ်။

ဝါရှင်တန်ကတော့ မော်စကိုအပေါ်မှာ အပြစ်ပုံချပါတယ်။

ဂျီနီဗာက ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲမှာ အမေရိကန်သမ္မတ ဘိုင်ဒန်နဲ့ ရုရှားသမ္မတ ပူတင်တို့တွေ့ဆုံပြီး ၈ လတောင် မပြည့်ခင်မှာပဲ ပူတင်က ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်ဖို့ အမိန့်ပေးခဲ့တာပါ။

ဒီအတွက် ဘိုင်ဒန်အစိုးရဟာ ရုရှားကို ပိတ်ဆို့မှုတွေ တစ်လှေကြီး ချမှတ်ခဲ့ရုံသာမက ၂ နှစ်ခွဲကျော်ထဲကို ရောက်နေပြီဖြစ်တဲ့ ရုရှားစစ်မှာ ယူကရိန်းဘက်က ပိုပြီး ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်အောင် အမေရိကန်ရဲ့ စစ်ရေးအထောက်အပံ့တွေက အရေးပါခဲ့ပါတယ်။ အမေရိကန်က ယူကရိန်းကို ထောက်ပံ့ပေးနေတဲ့ နောက်ဆုံးပေါ် နည်းပညာသုံးလက်နက်တွေထဲမှာ အေဘရမ် တင့်ကားတွေနဲ့ HIMARS ဒုံးကျည်ပစ် စနစ်တွေ ပါဝင်ပါတယ်။

ရုရှားနဲ့ အမေရိကန်တို့ဟာ ကမ္ဘာလုံခြုံရေး ခိုင်မာအောင် မိတ်ဖက်တွေအနေနဲ့ လက်တွဲလုပ်ဆောင်ဖို့ မကြာသေးခင်ကာလတုန်းကမှ အတူပြောခဲ့ကြတယ်ဆိုရင်တော့ ယုံရခက်ခက် အခြေအနေပါ။

၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်နှောင်းပိုင်းတွေမှာ အမေရိကန်သမ္မတ ရော်နယ် ရေဂင်နဲ့ ရုရှားခေါင်းဆောင် မီခေးလ် ဂေါ်ဘာချော့တို့ဟာ သူတို့နှစ်နိုင်ငံစလုံးရဲ့ နျူကလီးယားလက်နက်တွေကို လျှော့ချကြကြဖို့ ပထဝီနိုင်ငံရေးအရ အရေးပါတဲ့ သဘောတူညီချက်တွေ ရယူလုပ်ဆောင်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

ရေဂင်ဟာ နျူကလီးယားလက်နက်ဖျက်သိမ်းရေးကိစ္စကို လုပ်ဆောင်ရတာ ကြိုက်သလို ဂေါ်ဘာချော့ကို ရုရှားစကားပုံတွေကို ရုရှားလို မကျွမ်းတကျွမ်းနဲ့ ရွတ်ပြတာကိုလည်း နှစ်ခြိုက်ပါတယ်။ (အပေါ်မှာ ပြောခဲ့ဖူးတဲ့ ''အောင်ပွဲခံဖို့ မထိုက်ဘူးဆိုရင် ရှန်ပိန် ပုလင်း ၁၃၀ ကျော်ကို ကြိုဝယ်ထားတာမျိုး မလုပ်ဖို့'' ဆိုတာကလည်း ရုရှားတွေကို ပြောပြဖို့ကောင်းတဲ့ ဆိုရိုးစကားတစ်ခုဖြစ်မှာပါ။)

၁၉၉၁ ခုနှစ်တုန်းကတော့ အဲဒီတုန်းက ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုလို့ခေါ်တဲ့ USSR နဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့ရဲ့ သမ္မတ ကတော်တွေဖြစ်ကြတဲ့ ရေဇာ ဂေါ်ဘာချော့နဲ့ ဘာဘရာ ဘုရှ်တို့ဟာ တမူထူးခြားတဲ့ အထိမ်းအမှတ်နေရာတစ်ခုကို မော်စကိုမြို့တော်မှာ ဖွင့်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ဘဲလေး ၈ ကောင်နဲ့ သူတို့ရဲ့မိခင် ဘဲမကြီးတို့ ကြေးရုပ်တုတွေဖြစ်ပါတယ်။

ဘော်စတွန်မြို့ ပြည်သူ့ရင်ပြင်မှာရှိတဲ့ ကြေးရုပ်ထုတွေကို ပုံထူ ထုဆစ်ထားတာဖြစ်ပြီး ဆိုဗီယက်နဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကြားက ကလေးငယ်တွေရဲ့ ချစ်ကြည်မှု သင်္ကေတအဖြစ် အမေရိကန်ဘက်က ပေးအပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။

ဒီနေ့အထိလည်း အဲဒီရုပ်တုတွေက မော်စကိုမြို့သားတွေကြားမှာ လူကြိုက်များတုန်းဖြစ်ပါတယ်။ မဟာအင်အားကြီးနိုင်ငံတွေကြားက “ဘဲလေးတွေကို သုံးတဲ့ သံခင်းတမန်ခင်း”ဆိုတဲ့ နောက်ကြောင်းဇာတ်လမ်းကို အခုအချိန်မှာ သိသူနည်းသွားကြပြီဖြစ်ပေမဲ့ ရုရှားနိုင်ငံသားတွေဟာ နိုဗိုဒီဗင်ချီ ပန်းခြံအထိလာပြီး အဲဒီကြေးဘဲရုပ်လေးတွေနဲ့အတူ ဓာတ်ပုံရိုက်နေကြဆဲပါ။

အမေရိကန် - ရုရှား ဆက်ဆံရေးလိုပဲ အဲဒီဘဲရုပ်လေးတွေလည်း သက်သက်သာသာမဖြစ်ရတဲ့အချိန်တွေရှိခဲ့ပါတယ်။ ဘဲရုပ်လေးတွေထဲက တချို့ ခိုးခံလိုက်ရလို့ အသစ်လုပ်ပြီး အစားထိုး ထည့်ခဲ့ရတာမျိုး ရှိခဲ့ပါတယ်။

အမေရိကန်နဲ့ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ နိုဝင်ဘာလမှာပြုလုပ်မယ့်ရွေးကောက်ပွဲနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရုရှားတွေဘက်က ဘယ်လိုမြင်ကြလဲဆိုတာသိနိုင်ဖို့ ကျွန်တော် ကိုယ်တိုင်လည်း မော်စကိုမြို့က အဲဒီ ဘဲမိခင်နဲ့ ဘဲကလေးတွေဆီ သွားခဲ့ပါတယ်။

“ကျွန်တော်ကတော့ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကိုပျောက်ကွယ်သွားစေချင်တာပဲ” လို့ အနီးနားက ကန်ထဲမှာ ငါးမျှားနေတဲ့ အီဂေါက ဒေါသစွက်ပြီး ပြောပါတယ်။

“ကမ္ဘာမှာ စစ်ပွဲတွေကို သူကပဲ စလုပ်ခဲ့တာ။ ဆိုဗီယက်ခေတ်တုန်းကလည်း အမေရိကန်ဟာ ကျွန်တော်တို့ ရန်သူပဲ။ အခုလည်းဖြစ်နေတုန်းပဲ။ ဘယ်သူပဲ သမ္မတ ဖြစ်လာလာပေါ့”

အမေရိကန်ဟာ ရုရှားရဲ့ ထာဝရ ရန်သူဆိုတဲ့ ကမ္ဘာ့အမြင်မျိုးဟာ ဒီမှာရှိတဲ့ နိုင်ငံပိုင်မီဒီယာတွေမှာလည်း လာထင်ဟပ်တာမျိုးရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်နဲ့ စကားပြောခဲ့တဲ့ အီဂေါ တစ်ယောက် ရုရှား ရုပ်သံကနေမြင်ရ ကြားရတဲ့သတင်းတွေကြောင့် ဒီလောက် ဒေါသဖြစ်တာလား။ ဒါမှမဟုတ် မျှားသလောက် ငါး မရ ဖြစ်နေတာမို့လား၊ မပြောနိုင်ပါဘူး။

ကျွန်တော် ဒီမှာ စကားစမြည်ပြောဖြစ်တဲ့ လူအများစုကတော့ အမေရိကန်ကို ဆိုးညစ်တဲ့ ရန်သူတော်အဖြစ် ရှုမြင်ထားတာ မရှိကြပါဘူး။

“ကျွန်မကတော့ ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း ခင်ခင်မင်မင်ပဲ နေချင်တယ်” လို့ ဆဗက်လာနာက ပြောပါတယ်။ “ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်က ကျွန်မ သူငယ်ချင်းဆို ကျွန်မဆီ ဖုန်းခေါ် ဖို့တောင် အခု လန့်နေတယ်။ လွတ်လပ်စွာ ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့် မရှိတာကြောင့်လည်းဖြစ်မယ်။ ဒါမှမဟုတ် ရုရှားမှာပဲ လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော် ပြောဆိုမှုမရှိတာကြောင့်လည်းဖြစ်နိုင်တယ်။ ကျွန်မလည်း မပြောတတ်တော့ဘူး။”

“ကျွန်မတို့ နှစ်နိုင်ငံ အချင်းချင်းရော၊ ပြည်သူတွေရော မိတ်ဆွေဖြစ်သင့်ပါတယ်” လို့ နီကီတာက ပြောပါတယ်။ “စစ်ပွဲလည်း မရှိ၊ သူ့ထက်ငါ ဘယ်သူ လက်နက်ပိုများတယ် ဆိုတာမျိုးလည်း မရှိဘဲနဲ့ပေါ့လေ။ ကျွန်မကတော့ ထရမ့်ကို ပိုသဘောကျတယ်။ သူ သမ္မတဖြစ်တုန်းက စစ်ပွဲကြီးတွေ မရှိခဲ့ဘူးလေ။”

ရုရှားနဲ့ အမေရိကန်ကြား ကွဲပြားမှုတွေရှိနေပေမဲ့ နှစ်နိုင်ငံစလုံးမှာ တူညီတဲ့အချက်တစ်ချက်တော့ ရှိနေပါတယ်။ အဲဒါကတော့ အခုအချိန်အထိ အမျိုးသားတွေကပဲ သမ္မတ ဖြစ်နေတာပါ။

ရုရှားမှာ ဒီမြင်ကွင်း အပြောင်းအလဲမြင်လာရနိုင်ပါမလား

“အမျိုးသမီးတစ်ယောက် သမ္မတ ဖြစ်လာတာဆိုရင်တော့ ကောင်းမှာပဲလို့ ကျွန်မ ထင်တယ်”လို့ မာရီနာက ပြောပါတယ်။

“ဒီမှာ (ရုရှားမှာ) အမျိုးသမီး သမ္မတလောင်းရှိလာမယ်ဆို သူ့ကို မဲပေးမှာပါ။ ကောင်းတာ ဆိုးတာကို ကျွန်မ မပြောလိုပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ မတူကွဲပြားမှုကတော့ ရှိလာမှာ ကျိန်းသေပါတယ်။”