Liz Truss yn ymddiswyddo wedi llai na deufis fel Prif Weinidog
- Cyhoeddwyd
Daeth y datganiad tu allan i 10 Downing Street am 13:30 ddydd Iau
Mae Liz Truss wedi ymddiswyddo fel Prif Weinidog ac arweinydd y Ceidwadwyr ar ôl llai na deufis wrth y llyw.
Roedd Ms Truss wedi dod dan bwysau sylweddol gan aelodau ei phlaid ei hun yn dilyn tro pedol ar ran helaeth o'i chynlluniau treth.
Yn hwyr brynhawn Iau cyhoeddodd y Ceidwadwyr y byddan nhw'n dewis arweinydd a phrif weinidog newydd erbyn diwedd yr wythnos nesaf.
Roedd Ms Truss yn Brif Weinidog am 45 diwrnod, ond wrth gyhoeddi ei hymddiswyddiad, dywedodd nad oedd hi'n gallu cyflawni'r hyn yr oedd hi wedi ei addo i aelodau.
Dywedodd Ms Truss ei bod wedi dod i'r swydd mewn cyfnod o "ansicrwydd mawr yn economaidd ac yn rhyngwladol".
Ychwanegodd fod ganddi uchelgais o "economi treth isel a thwf uchel", ond ei bod yn "cydnabod... o ystyried y sefyllfa, na allaf gwblhau'r mandad a gefais gan y Blaid Geidwadol".
Ms Truss yw'r Prif Weinidog sydd wedi bod yn y swydd am y cyfnod byrraf erioed, ond bydd hi'n parhau yn y swydd nes bod y ras i benodi olynydd wedi dod i derfyn.
Bydd ymgeiswyr i'w holynu angen 100 o gefnogwyr erbyn dydd Llun er mwyn cael eu hystyried.
Fe wnaeth y gwrthbleidiau ymateb i'r cyhoeddiad gan alw am etholiad cyffredinol mor fuan â phosib.
Galw am etholiad
Yng Nghymru, mae'r prif weinidog Cymru Mark Drakeford wedi galw am etholiad cyffredinol fel "yr unig ffordd ymlaen i'r wlad".
"Mae hyn wedi bod yn fethiant llywodraethu llwyr gyda phawb bellach yn gorfod talu'r pris. Mae'r rhaniadau dwfn o fewn y Llywodraeth y DU yn golygu bydd unrhyw olynydd yn wynebu'r un heriau."
Dywedodd arweinydd Plaid Cymru, Adam Price AS ac arweinydd Plaid Cymru yn San Steffan Liz Saville Roberts AS: "Mae'r syrcas anhrefnus hon yn brawf unwaith ac am byth na fydd San Steffan byth yn gweithio i Gymru."
Disgrifiodd AS arall Plaid Cymru, Hywel Williams, y sefyllfa fel "llanast llwyr", sy'n "adlewyrchu ar y Blaid Geidwadol yn gyffredinol hefyd".
"Yn gyntaf bod nhw wedi ei hethol hi ond hefyd bod nhw wedi ei chefnogi hi drwy'r holl amseroedd yma tan rwan pan mae'n amlwg bod rhaid iddi fynd."
Mae arweinydd Llafur y DU Keir Starmer, arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol y DU Ed Davey, a Phrif Weinidog Yr Alban Nicola Sturgeon i gyd hefyd wedi galw am etholiad cyffredinol ar unwaith.
Dywedodd cadeirydd Pwyllgor 1922, Graham Brady, y bydd canlyniad ras yr arweinydd yn gyhoeddus erbyn 28 Hydref
Dywedodd arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig yn y Senedd, Andrew RT Davies: "Mae'r prif weinidog wedi gwneud y peth iawn ac wedi ymddiswyddo.
"Mae pobl ble bynnag maen nhw'n byw yn y Deyrnas Unedig yn gwbl bryderus am yr argyfwng costau byw.
"Rhaid i'r prif weinidog newydd fynd i'r afael â'r sefyllfa hon yn gyflym, a rhoi arweiniad, hyder a gobaith i bobl ar draws ein cenedl."
'Dim opsiwn'
Doedd "dim opsiwn o gwbl" ar gael i Ms Truss, meddai cadeirydd y Blaid Geidwadol yng Nghymru, Glyn Davies.
Ar y Post Prynhawn, dywedodd mai'r peth pwysig yw "symud ymlaen yn gyflym" a chael Prif Weinidog newydd "mor gyflym â phosib", erbyn diwedd yr wythnos nesaf.
"Dydy'r wlad ddim yn gallu aros mwy na hynny," meddai.
Mae'r Canghellor Jeremy Hunt eisoes wedi dweud na fydd yn ymgeisio i fod yn arweinydd
Mae sylw yr aelodau seneddol Cediwadol nawr yn troi at bwy fydd yr arweinydd newydd.
Dywedodd cyn-Ysgrifennydd Cymru, y Ceidwadwr Stephen Crabb fod Ms Truss "wedi gwneud y penderfyniad cywir dros y wlad".
"Fyswn i yn cytuno bod y blaid mewn tipyn o lanast nawr," meddai.
"Nid opera sebon yw hwn - mae'n effeithio ar y byd go iawn.
"Mae'n rhaid i fy nghydweithwyr yn y llywodraeth, ar y meinciau cefn, pob un ohonom, feddwl: Ydyn ni eisiau parhau i lywodraethu?
"Ydyn ni eisiau dod at ein gilydd a chynnig llywodraeth da, ymarferol i'r wlad yng nghanol argyfwng costau byw">