भांडी घासण्याच्या स्पंजमध्ये असतात भरपूर बॅक्टेरिया, ब्रश वापरणं ठरेल का योग्य?
फोटो स्रोत, Getty Images
- Author, जास्मिन फॉक्स-स्कॅली
- Role,
प्रत्येक स्वयंपाकघरात महिला भांडी स्वच्छ करण्यासाठी स्पंजचा वापर करतात. भांडी सहज स्वच्छ व्हावी यासाठी महिलांचे स्पंजला प्राधान्य असतं. बाजारातही स्पंजचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
जेवणासाठी वापरलेल्या प्लेट्स आणि इतर भांडी स्वच्छ करण्यासाठी किचन स्पंजचा वापर केला जातो. पण हे किचन स्पंज नेहमी ओलसर, खरकटं अन्न असलेल्या जागेत म्हणजे बॅक्टेरिया वाढण्यासाठी पोषक असलेल्या ठिकाणी ठेवलेले असतात.
स्वयंपाकघरातील अशा घातक स्पंज ऐवजी मग आपण वॉशिंग ब्रशची निवड करावी का?
बॅक्टेरियाच्या अनेक प्रजाती आहेत. त्या प्रत्येक प्रजातीच्या राहण्याच्या, त्यांच्या उत्पत्तीच्या आणि त्या वाढण्याच्या अनेक जागा आहेत.
काही बॅक्टेरिया हे पृथ्वीच्या पृष्ठभागात अगदी खोलवर असतात, काही उकळत्या पाण्यातही वाढतात तर काही बॅक्टेरिया हे टुंड्रा प्रदेशातील गोठलेल्या घरातही निर्माण होतात.
'बॅक्टेरियांसाठी स्पंज म्हणजे स्वर्गच'
पण जेव्हा आपण एखाद्या बॅक्टेरियाला तुला कुठं राहायला आवडेल असं विचारलं, तर कदाचित तो बॅक्टेरिया तुमच्या स्वंयपाकघरातील स्पंजला पहिलं स्थान देईल.
होय, हे अगदी खरं आहे. असं दिसून आलं आहे की, आपण आपले प्लेट्स आणि ग्लासेस स्वच्छ करण्यासाठी जे स्पंज वापरतो, ते सूक्ष्मजीवांनी (मायक्रोबियल) भरलेले असतात.
बॅक्टेरियांसाठी स्पंज हे स्वर्गच आहेत. ते उबदार, ओलसर आणि सूक्ष्मजंतूंना मेजवानी देण्यासाठी, त्यांच्या वाढीसाठी पौष्टिक अन्नाच्या कणांनी भरलेले असतात.
2017 मध्ये, जर्मनीतील फुर्टवांगेन विद्यापीठातील सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ मार्कस एगर्ट यांनी स्वयंपाकघरातील वापरलेल्या स्पंजच्या बॅक्टेरियल मायक्रोबायोमवर नवीन डेटा प्रकाशित केला.
त्यांनी त्या स्पंजमध्ये तब्बल 362 सूक्ष्मजीवांच्या प्रजातींचा शोध लावला. काही ठिकाणी, बॅक्टेरियाची घनता प्रति चौरस सेंटीमीटर 54 अब्ज व्यक्तींपर्यंत पोहोचली होती.
"हे खूप मोठं प्रमाण आहे. आपल्याला मानवाच्या मलामध्ये आढळणाऱ्या बॅक्टेरियांच्या संख्येइतकं हे आहे," असं एगर्ट म्हणाले.
फोटो स्रोत, Getty Images
स्पंजमध्ये खूप छिद्रं आणि छोटे छोटे भाग असतात. प्रत्येक सूक्ष्मजीवांच्या समुदायाला त्याठिकाणी राहण्यासाठी जागा असते.
ड्यूक युनिव्हर्सिटीतील सिंथेटिक बायोलॉजिस्ट लिंगचाँग यू आणि त्याच्या टीमनं 2022 च्या अभ्यासासाठी स्पंजच्या जटिल वातावरणाचं मॉडेल तयार करण्यासाठी कॉम्प्युटरचा वापर केला.
त्यांना असं आढळलं की, विविध आकाराचे छिद्रं असलेल्या स्पंजमध्ये सर्वाधिक सूक्ष्मजीवांची वाढ होते. त्यानंतर त्यांच्या टीमनं सेल्यूलोज स्पंजमध्ये विविध प्रकारच्या इ कॉइलचे विविध घटक वाढवून त्या परिणामांची प्रतिकृती तयार केली.
"त्यांना असं आढळून आलं की स्वयंपाकघरातील स्पंजमध्ये वेगवेगळ्या आकारांचे छिद्रं असणं खूप महत्त्वाचं आहे (बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी)," असं एगर्ट सांगतात.
"हे योग्य कारण आहे, सूक्ष्मजंतूंसाठी, आपल्याकडे असे काही बॅक्टेरिया असतात, ज्यांना स्वतःलाच वाढायला आवडतं आणि आपल्याकडे असेही काही बॅक्टेरिया आहेत ज्यांना इतरांच्या सहवासाची गरज असते. एका स्पंजमध्ये इतक्या विविध संरचना किंवा कोपरे असतात की प्रत्येकाला तिथं स्थान मिळतं."
स्पंज नक्कीच बॅक्टेरियांसाठी चांगलं निवासस्थान असतं. परंतु, याचा अर्थ असा नाही की हे भांडे आपल्या आरोग्यासाठी धोकादायक ठरतात. बॅक्टेरिया सर्वत्र असतात, आपल्या त्वचेवर, मातीमध्ये आणि आपल्या सभोवतालच्या हवेतही.
सर्वच बॅक्टेरिया हानिकारक नसतात. खरं तर अनेक जीवाणू महत्त्वाची भूमिका पार पाडत असतात. महत्त्वाचा प्रश्न असा आहे की, स्पंजमध्ये आढळणारे बॅक्टेरिया चिंतेचे कारण आहेत का?