चंद्रयान-3 ISRO : प्रपल्शन मोड्यूल पृथ्वीच्या कक्षेत परतलं, विक्रम आणि प्रग्याननं काय साधलं?

चंद्रयान 3 मोहिमेतलं प्रपल्शन मोड्यूल आता पृथ्वीच्या कक्षेत परतलं असल्याचं भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था अर्थात इस्रोनं जाहीर केलं आहे.

खरं तर या मोहिमेची सर्व निर्धारीत उद्दीष्टे आधीच पूर्ण झाली होती. पण प्रपल्शन मोड्यूल अजूनही कार्यरत असल्यानं इस्रोनं त्याला पुन्हा पृथ्वीच्या कक्षेत आणण्याचा प्रयोग करून पाहिला.

भविष्यातल्या चांद्र मोहिमांदरम्यान चंद्रावरचे नमुने घेऊन एखादं यान पृथ्वीवर परत आणण्याच्या दृष्टीनं हे पाऊल महत्त्वाचं ठरू शकतं.

विक्रम लँडर 17 ऑगस्टला वेगळा झाल्यानंतर प्रपल्शन मोड्यूल चंद्राभोवती कक्षेत फिरत राहिलं होतं.

या यानावरच्या स्पेक्ट्रो-पोलॅरीमेट्री ऑफ हॅबिटेबल प्लॅनेट अर्थ म्हणजेच SHAPE हे उपकरणानं महत्त्वाची माहिती गोळा केली.

SHAPE उपकरणानं पृथ्वीवरून परावर्तित होणाऱ्या प्रकाशाच्या नोंदी ठेवल्या आहेत. त्याची तुलना सूर्याशिवाय इतर ताऱ्यांभोवती फिरणाऱ्या ग्रहांच्या अशाच प्रकारे घेतलेल्या निरीक्षणांशी करता येईल.

त्यातून पृथ्वीसारख्या जीवन असलेल्या ग्रहांचा शोध घेण्यात मदत होऊ शकते.

विक्रम आणि प्रज्ञाननं तसंच कक्षेत फिरत असलेल्या आणि चंद्रयान-3 च्या प्रपल्शन मोड्यूलनं कोणती माहिती जमा केली, जाणून घेऊया.

विक्रम आणि प्रग्यान स्लीप मोडवर

विक्रम लँडर आणि त्याच्यासोबत गेलेल्या प्रज्ञान रोव्हरनं चांद्रभूमीवर दहा दिवस माहिती गोळा केली. 4 सप्टेंबरला ही दोन्ही यानं स्लीप मोडवर ठेवण्यात आली होती.

22 सप्टेंबरला चंद्रावरची रात्र संपल्यावर प्रज्ञान आणि विक्रम पुन्हा सुरू होतील अशी आशा केली जात होती. पण त्या निद्रेतून दोन्ही यानं बाहेर आलेली नाहीत.

पण तोवर विक्रम आणि प्रज्ञाननं चंद्रयान-3 मोहिमेतली सर्व निर्धारीत उद्दिष्टे पूर्ण केली होती.

विक्रम लँडरचा नासानं टिपलेला फोटो

चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरलेल्या भारतीय यानाचा अवकाशातून टिपलेला फोटो अमेरिकन अंतराळ संस्था नासानं जाहीर केला.

या फोटोच्या मध्यभागी चंद्रयान-3 चं विक्रम लँडर चंद्राच्या पृष्ठभागावर एका छोट्या ठिपक्यासारखं दिसतंय.

लँडरभोवतीचं प्रकाशाचं वलय आणि सूर्यापासून विरुद्ध दिशेला पडलेली लँडरची सावली या फोटोत स्पष्टपणे दिसत असल्याचं नासानं म्हटलं आहे.

23 ऑगस्टला विक्रम लँडरनं चंद्रावर पाऊल ठेवलं, तेव्हा भारत चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवीय प्रदेशात यान अलगद उतरवणारा पहिलाच देश ठरला होता.

त्यानंतर चार दिवसांनी नासाच्या ल्युनर रीकॉनेसन्स ऑर्बिटर (LRO) या चंद्राभोवती फिरणाऱ्या यानातील कॅमेऱ्यानं हा फोटो टिपला असून गोदार्द स्पेस फ्लाईट सेंटरनं तो 5 सप्टेंबरला प्रकाशित केला आहे.

चंद्रावर विक्रमची 'उडी'

चंद्रयान-3 च्या विक्रम लँडरनं पुन्हा एकदा चंद्राच्या पृष्ठभागावर 'सॉफ्ट लँडिंग' केल्याचं भारतीय अंतराळ संस्था अर्थात इस्रोनं सोमवारी (4 सप्टेंबर 2023) जाहीर केलं आहे.

यालाच 'हॉप एक्सपेरिमेंट' म्हणजे उडी मारण्याचा प्रयोग असं म्हणता येईल.

विक्रम लँडरचे इंजिन सुरू करण्यात आले. त्यानंतर हे यान हवेत सुमारे 40 सेमी उंच उडालं आणि त्यानं साधारण 30-40 सेमी अंतरावर पुन्हा लँडिंग केलं.