कोव्हिडनंतरची पाच वर्षं, महासाथीनंतर आपण काय धडा घेतला?

पाच वर्षांपूर्वी म्हणजे 2020 साली याच काळात संपूर्ण जगात कोरोनानं थैमान घातलं होतं. कोव्हिड-19 या महासाथीमुळं संपूर्ण जगातील मनुष्यप्राण्यांवर संकट आलं होतं. लॉकडाऊन, क्वारंटाईन, लस (व्हॅक्सिन) हे शब्द त्यावेळी परवलीचे झाले होते.

जागतिक आरोग्य संघटनेनं कोव्हिडला 11 मार्च 2020 रोजी याला 'महासाथ' घोषित केलं होतं.

यानंतर, या काळात सरकारनं सुमारे 260 कोटी लोकांना लॉकडाऊनमध्ये ठेवलं. या लोकांना अनेक महिने क्वारंटाईनमध्ये राहावं लागलं होतं.

या संघटनेच्या म्हणण्यानुसार, 77 कोटी 70 लाखांहून अधिक लोकांना याचा संसर्ग झाला आणि 70 लाख लोकांचा यात मृत्यू झाला. संयुक्त राष्ट्रानुसार, मृतांची संख्या 1 कोटी 50 लाखांच्या पुढे गेली आहे.

या साथीच्या आजाराचे घातक परिणाम अजूनही जगाला दिसत आहेत. परंतु काही विश्लेषक या भीषण काळातील काही सकारात्मक गोष्टींकडे लक्ष वेधत आहेत.

तणाव-ट्रॉमाचे तज्ज्ञ आणि बेल्जियममधील व्रीज विद्यापीठातील आरोग्य मानसशास्त्राचे प्राध्यापक एल्के व्हॅन हूफ यांनी लॉकडाउनला 'इतिहासातील सर्वात मोठा मानसिक प्रयोग' म्हटलं आहे.

या काळात शास्त्रज्ञांनी जगभरातील लसीकरणाच्या क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली. सार्स-कोव-2 विषाणूचा सामना करण्यासाठी अवघ्या नऊ महिन्यांत लस तयार करण्यात आली.

सिंथेटिक मेसेंजर आरएनए (एम आरएनए) वापरून मोठ्या प्रमाणात लसीकरण कार्यक्रम विकसित करण्याचा अभ्यास अनेक वर्षांपासून सुरू होता. परंतु, कोव्हिड-19 दरम्यान त्याचा विकास वेगानं झाला.

एम आरएनए तंत्रज्ञानाचा वापर करून, फायजर (यूएसए), बायोएनटेक (जर्मनी) आणि मॉर्डना (यूएस) यांनी त्यांच्या लसींचं विक्रमी वेळेत उत्पादन केलं. त्यामुळं लाखो लोकांचे वेळेवर लसीकरण करता आले.

ब्रिटनमधील मार्गारेट कीनन या 90 वर्षीय महिलेला 8 डिसेंबर 2020 रोजी पाश्चात्य जगात पहिली कोरोना लस देण्यात आली. ही लस तयार करणारे कॅटालिन कॅरिको आणि ड्र्यू वेइसमन या शास्त्रज्ञांना 2023 मध्ये वैद्यकशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळालं.

WHOच्या सार्वजनिक आरोग्य तज्ज्ञ डॉ. मार्गारेट हॅरिस यांनी लस बनवण्याच्या या स्पर्धेचं वर्णन कोरोना महामारीच्या काळातील सर्वात मोठा सकारात्मक वारसा म्हणून केले आहे.

"आम्ही अविश्वसनीय वेगानं तांत्रिक प्रगती पाहिली आहे," असं डॉ. हॅरिस यांनी बीबीसीशी बोलताना म्हटलं.

त्या म्हणतात, "मेसेंजर आरएनए तंत्रज्ञान आधीच माहीत होतं. परंतु, आता आपण कर्करोगासह इतर लसींमध्ये त्याचा वापर पाहत आहोत."

'प्रिव्हेंटेबलः हाऊ अ पॅनडेमिक चेंज्ड द वर्ल्ड अँड हाऊ टू स्टॉप द नेक्स्ट वन' या पुस्तकाच्या लेखिका आणि एडिनबर्ग विद्यापीठातील प्राध्यापिका, देवी श्रीधर म्हणतात की, साथीच्या आजारातून मिळालेल्या धड्यामुळं नवीन विषाणूच्या प्रादुर्भावाचा वेगानं शोध घेण्यात आणि तो ओळखण्यात मदत झाली आहे.

त्या म्हणतात, "आमच्या वैज्ञानिक क्षमतेत सुधारणा झाली आहे. आमचे प्लॅटफॉर्म सतत प्रगत होत आहेत. या महामारीच्या सुरूवातीस आमच्यासमोर एखादी लस येईल का असा प्रश्न होता. पण आता परिस्थिती अशी आहे की, 'आम्ही किती लवकर लस बनवू शकतो"आर्टिफिशियल इंटेलिजन्सचा वापर कोरोनाच्या नवीन प्रकारच्या विषाणूंना तोंड देण्यासाठी अधिकाधिक स्वरुपात केला जातो आहे " loading="lazy" width="820" height="460" style="aspect-ratio:16 / 9" class="bbc-139onq"/>