Yr awdur awtistig sydd eisiau 'rhoi llais i'r rhai sydd heb lais'

Eisiau lleihau'r rhwystrau i bobl fel hi allu cyhoeddi llyfrau oedd bwriad Bragitta Ozhga pan sefydlodd ei chwmni cyhoeddi ei hun.

A hithau'n awtistig, gydag ADHD ac anabledd cronig, roedd hi hefyd yn awyddus i roi llwyfan i straeon am gymeriadau ag anableddau ac anghenion gwahanol.

Mae ei llyfr cyntaf – Finn and Dewi – yn dilyn anturiaethau bachgen bach awtistig a'i ffrind newydd, sy'n ddraig, wrth iddyn nhw grwydro Cymru a gweld rhyfeddodau'r wlad drwy lygaid prif gymeriad sydd â niwroamrywiaeth.

Mae Bragitta yn ddynes niwroamrywiol sy'n magu plentyn niwroamrywiol ac mae ganddi salwch sy'n dirywio'r asgwrn cefn, ond anaml mae hi'n gweld pobl fel hi yn y cyfryngau. Mae hyn yn arbennig o wir am lyfrau i blant, meddai.

"Doeddwn i methu dod o hyd i straeon plant lle'r oedd yr arwr yn awtistig neu gydag anghenion gwahanol, fel fi.

"Felly 'nes i benderfynu ei ysgrifennu fy hun; rhywbeth i ddangos i blant eu bod nhw'n perthyn a bod yna bŵer mewn bod yn wahanol. Dwi eisiau i fy llyfrau fod yn rhywle lle mae plant yn teimlo eu bod yn cael eu gweld ac yn ddiogel."

Yn y llyfr cyntaf, mae'r prif gymeriad, Finn, yn awtistig, a'i ffrind newydd yn ddraig o'r enw Dewi. Mae'r dewis o greadur yn arwyddocaol, eglurodd Bragitta.

"Dwi'n hoffi'r trosiad o sut mae pobl yn gweld tân ac awtistiaeth fel rhywbeth dinistriol, fel pan mae pobl yn cael meltdowns, a gallan nhw fod yn swnllyd a dychrynllyd.

"Ond mae tân hefyd yn gynnes, yn gallu amddiffyn ac yn creu. Dyna sut dwi'n gweld awtistiaeth; mae'n cael ei gamddeall yn aml, ond mae'n llawn creadigrwydd."

Y bwriad yw ysgrifennu cyfres sy'n sôn am gyflyrau gwahanol ym mhob llyfr. Mae hyn am ddangos i'r darllenydd fod yna amrywiaeth o anghenion yn bodoli, a fod profiad pawb yn wahanol, meddai.

"Dwi wedi ysgrifennu gyntaf am awtistiaeth oherwydd dyna dwi'n gwybod amdano oherwydd fy mhrofiad i a fy mab. Ond mae 'na brofiadau di-ri mas yna, a dwi eisiau dangos profiadau go iawn, a dangos mor wahanol ydyn nhw.

"Dynes go iawn, 79 oed, sydd wedi ysbrydoli'r cymeriad Carol yn yr ail lyfr, sy'n colli ei chlyw; roedd wedi siarad gyda fi am yr heriau roedd hi wedi eu profi, yn tyfu lan yn fyddar.

"Dwi wedi profi pa mor anodd ydi hi i fyw mewn byd sydd ddim wedi ei wneud i ti, a sut dydi pobl ddim yn deall.

"Mae'n help i wybod fod yna rywun yna sy'n mynd drwy beth ti'n mynd drwy. Galli di wneud y profiad ychydig llai brawychus iddyn nhw nag oedd e i ti.

"Mae cynrychiolaeth fel hyn mor bwysig."

Yn wreiddiol o Zimbabwe, roedd yr awydd ganddi erioed i fyw yng Nghymru, eglurodd. Bellach yn byw ym Mhort Talbot, mae ei chariad at y wlad i'w weld ym mhob tudalen o'i llyfrau.

"Y tro cynta' ddes i yma, o'n i'n naw oed, ac aeth fy modryb â fi i Rosili. Dwi'n cofio edrych ar y lle a meddwl, 'rhaid bod nefoedd yn edrych fel hyn'.

"O'n i eisiau i bobl fod yn falch a syrthio mewn cariad gyda'r lle eto, fel 'nes i, ac i atgoffa pobl faint o hud a hanes sydd yma."

Dyna pam bod cymeriadau pob llyfr yn y gyfres yn crwydro i rai o leoliadau harddaf Cymru, gyda Finn yn cael profi'r plancton bio-ymoleuol (bio-illuminescent) llachar ar draeth Aberafan, a rhaeadr Sgwd yr Eira.

Mae hefyd gwybodaeth ddefnyddiol yn y llyfr am sut i gyrraedd y mannau yma.

Mae hygyrchedd wedi bod yn rhywbeth mae Bragitta wedi gorfod ei ystyried fwy yn y blynyddoedd diwethaf, ers cael salwch sydd yn dirywio ei hasgwrn cefn:

"Es i o rywun oedd yn caru marchogaeth, hwylio, dringo a neidio bungee i rywun sydd ddim yn gallu cerdded llawer. Nawr dwi'n gorfod meddwl 'alla i fynd yna? Fydd e rhy bell i mi gerdded">