Symud 500 o gyrff rhwng corffdai bwrdd iechyd oherwydd diffyg lle

Mae cais rhyddid gwybodaeth gan BBC Cymru wedi datgelu fod un bwrdd iechyd wedi trosglwyddo cannoedd o gyrff rhwng corffdai eu hysbytai oherwydd diffyg lle.

Yn ôl Bwrdd Iechyd Cwm Taf Morgannwg, rhwng Medi 2024 hyd at ganol Mawrth eleni, cafodd tua 500 o gyrff eu symud o'r safle lle buon nhw farw, i gorffdy mewn un o'u hysbytai arall.

Roedd hyn oherwydd y "pwysau eithafol" oedd yn eu hwynebu dros y gaeaf, wrth orfod storio cyrff am gyfnodau hirach na'r arfer.

Yn ôl un trefnwr angladdau, mae'r ystadegau - sy'n dangos realiti'r sefyllfa ar draws holl fyrddau iechyd Cymru - yn "ganlyniad uniongyrchol" o system newydd a gafodd ei chyflwyno fis Medi y llynedd.

Mae'r newidiadau'n golygu fod pob marwolaeth na fu'n destun ymchwiliad gan grwner, bellach yn cael ei hadolygu'n annibynnol gan archwiliwr meddygol cyn cyhoeddi tystysgrif marwolaeth.

Dywedodd Archwilydd Meddygol Arweiniol Cymru eu bod yn "gweithio'n ddiflino" i fynd i'r afael ag unrhyw oedi yn dilyn y newidiadau.

Cafodd y system newydd a gyflwynwyd ar 9 Medi 2024 ei chyflwyno'r rhannol mewn ymateb i lofruddiaethau Harold Shipman yn chwarter olaf y ganrif ddiwethaf.

Ers hynny, mae'r system wedi derbyn cryn feirniadaeth am yr oedi sydd ynghlwm â chyhoeddi tystysgrifau marwolaeth.

Mae'r effaith ar deuluoedd, yr oedi wrth drefnu angladdau, ac anallu rhai teuluoedd i ffarwelio â'u hanwyliaid oherwydd y bwlch amser, i gyd yn rhan o'r pryderon.

Mae cais rhyddid gwybodaeth gan BBC Cymru hefyd yn dangos fod y system newydd yn cael effaith uniongyrchol ar fyrddau iechyd Cymru.

Rhwng Medi 2024 hyd at ganol Mawrth eleni, mae Bwrdd Iechyd Cwm Taf Morgannwg wedi datgelu fod "tua 500" o gyrff wedi cael eu trosglwyddo rhwng corffdai eu hysbytai, oherwydd diffyg lle i storio'r cyrff yn yr ysbyty lle buon nhw farw.

Yn ôl y bwrdd iechyd fe ddaethon nhw "dan bwysau aruthrol" yn ystod y gaeaf oherwydd eu bod yn storio cyrff "am gyfnodau hirach na'r arfer".

Mewn un achos, oherwydd yr oedi gyda chyhoeddi tystysgrifau marwolaeth, cafodd corff ei gadw am bedair wythnos ar un safle, o'i gymharu â phythefnos yn ystod yr un cyfnod yn 2023.

Dywedodd llefarydd ar ran Cwm Taf Morgannwg eu bod nhw "fel pob bwrdd iechyd arall yng Nghymru, yn wynebu oedi" ers cyflwyno'r system newydd, a bod hynny'n golygu bod rhaid iddyn nhw "wneud y defnydd gorau o'r capasiti corffdai" ar draws yr ardal.

Mae byrddau iechyd eraill yng Nghymru hefyd wedi datgelu iddyn nhw drosglwyddo cyrff rhwng corffdai eu hysbytai oherwydd diffyg lle ers Medi 2024 hyd at ganol Mawrth eleni.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Aneurin Bevan fod 229 o gyrff wedi cael eu trosglwyddo rhwng corffdai eu hysbytai, tra bod Bwrdd Iechyd Hywel Dda yn dweud i 21 o gyrff gael eu trosglwyddo.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Bae Abertawe fod 98 o gyrff wedi cael eu trosglwyddo, er nad oedden nhw i gyd "o ganlyniad i weithredu'r Gwasanaeth Archwilwyr Meddygol".

Doedd dim un corff wedi cael ei drosglwyddo ym Mwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr oherwydd diffyg lle.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Caerdydd a'r Fro "nad yw'n bosib" iddyn nhw roi ffigwr, ond ychwanegon nhw fod y sefydliad "bob amser wedi symud cleifion marw gyda threfnwyr angladdau... i sicrhau bod corffdai yn cael eu rheoli ac nad yw'r capasiti'n cael ei dorri".

Er hynny, fe ddywedon nhw fod hyd storio cyrff yn eu corffdai wedi cynyddu, ar gyfartaledd, o 10.12 diwrnod yn Awst 2024 i 16.48 diwrnod yn Ionawr 2025.

Ond ychwanegodd y bwrdd iechyd nad oedd hyn o reidrwydd yn ymateb uniongyrchol i'r system newydd o gofrestru marwolaethau.

Mae'r ystadegau hefyd yn datgelu nifer y corffdai mewn ysbytai wnaeth gyrraedd eu capasiti llawn yn ystod y cyfnod.

Fe ddigwyddodd hyn yn o leiaf un o safleoedd bron i bob bwrdd iechyd yng Nghymru, gyda rhai yn gorfod dod o hyd i unedau storio cyrff ychwanegol.

Er enghraifft, cafodd capasiti llawn o 114 ei gyrraedd yn Ysbyty Glan Clwyd ym Modelwyddan am ddiwrnod, cyn iddyn nhw gychwyn ar gynlluniau wrth gefn.

Roedd dau o gorffdai Bwrdd Iechyd Hywel Dda yn llawn am dros dri mis, ynghyd ag un o gorffdai Bwrdd Iechyd Bae Abertawe.

Dywedodd Bwrdd Iechyd Aneurin Bevan nad oedd yr un o gorffdai eu hysbytai wedi gweithredu ar gapasiti llawn rhwng Medi 2024 a Mawrth 2025, oherwydd bod cyrff yn cael eu symud "cyn i safle gyrraedd capasiti llawn".

Dywedodd Bwrdd Iechyd Caerdydd a'r Fro "nad oes unrhyw gapasiti wedi'i dorri ar unrhyw adeg" gan fod cyfleusterau'r corffdai "wedi cael eu cefnogi gan y storfeydd corff sydd ar gael i'w defnyddio".

Ond fe ychwanegon nhw fod eu corffdai wedi bod dros 97% yn llawn "ar sawl achlysur"

Mae Iwan Evans yn gweithio fel trefnwr angladdau i fusnes teuluol sy'n gwasanaethu Caerfyrddin a'r cylch.

Wrth ymateb i ganfyddiadau BBC Cymru, pwysleisiodd fod "dim bai" ar staff y corffdai nac ychwaith unrhyw fwrdd iechyd.

"Maen nhw yn y sefyllfa 'ma - beth maen nhw fod i wneud">