/** * https://gist.github.com/samthor/64b114e4a4f539915a95b91ffd340acc */ (function() { var check = document.createElement('script'); if (!('noModule' in check) && 'onbeforeload' in check) { var = false; document.addEventListener('beforeload', function(e) { if (e.target === check) { = true; } else if (!e.target.hasAttribute('nomodule') || !) { return; } e.preventDefault(); }, true); check.type = 'module'; check.src = '.'; document.head.appendChild(check); check.remove(); } }());

Cymraeg: 'Paradocs' y Cyfrifiad yn dangos 'darlun cymhleth'

panteg

Mae cynnydd o 10,000 wedi bod yn nifer y disgyblion sy'n cael addysg Gymraeg ers 2011

Gan Bethan Lewis
Gohebydd Addysg a Theulu BBC Cymru

Rhaid dangos gofal wrth ddehongli "paradocs" y gostyngiad yn nifer y plant sy'n medru'r Gymraeg, yn ôl arbenigwr iaith.

Dangosodd canlyniadau Cyfrifiad 2021 ostyngiad o 5.7 pwynt canran yng nghyfran y plant tair i 15 sy'n siarad Cymraeg ers 2011.

Ar yr un pryd, mae data Llywodraeth Cymru yn dangos cynnydd o 10,000 yn nifer y disgyblion sy'n cael eu haddysg trwy gyfrwng yr iaith dros gyfnod tebyg.

Mae'r Prif Weinidog wedi ysgrifennu at y Swyddfa Ystadegau Gwladol i ofyn iddyn nhw ystyried pam fod gwahanol arolygon am yr iaith yn arwain at wahanol ganlyniadau.

Yn ôl Dr Rhian Hodges, Uwch-ddarlithydd Cymdeithaseg ym Mhrifysgol Bangor, mae angen gofal wrth ddehongli'r data gan ychwanegu fod y darlun yn un cymhleth.

panteg

Mae disgyblion Ysgol Panteg ym Mhont-y-pŵl yn cael eu haddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg

Bwriad uned drochi iaith newydd ym Mhont-y-pŵl - y cyntaf yn Nhorfaen - yw dangos ei bod hi byth yn rhy hwyr i blant ddechrau'u taith trwy addysg Gymraeg.

Carreg Lam yw enw'r uned i blant 7-11 fydd, i ddechrau, â chartref yn Ysgol Panteg, mewn ardal welodd ostyngiad sylweddol yn nifer y plant oedran ysgol sy'n medru'r iaith.

Roedd hynny'n "siomedig" meddai'r pennaeth Dr Matthew Dicken, sydd hefyd yn gweld anghysondeb rhwng canlyniadau'r Cyfrifiad, a chynnydd yn y diddordeb mewn addysg Gymraeg.

Dicken

Mae Dr Matthew Dicken yn dyflau fod rhai rhieni wedi tan-adrodd sgiliau ieithyddol eu plant

Mae'r uned drochi yn atgyfnerthu statws yr iaith, meddai.

"Y syniad yw iddyn nhw gael rhyw 12 wythnos yma yn cael trochi dwys cyn eu bod nhw wedyn yn symud ymlaen i'r cam nesaf yn eu gyrfa ysgol," meddai Dr Dicken.

"Mae rhieni fel arfer yn meddwl os nad oedden nhw wedi danfon eu plant i ddosbarth meithrin trwy gyfrwng y Gymraeg neu i ddosbarth derbyn wedyn mae e'n rhy hwyr.

"Y realiti yw rydyn ni'n trio dangos mae 'na fwy o ffyrdd a rhoi cyfle i bawb."

Yn enedigol o'r ardal mae'n dweud iddo fod yn yr ysgol gyda nifer o'r rhieni, ond nad ydynt â hyder yn eu gallu i siarad Cymraeg.

Yn adrodd dros eu plant wrth wneud y Cyfrifiad - a hynny yn ystod cyfnod Covid pan oedd disgyblion adref ac ysgolion ar gau - mae'n dyfalu bod rhai wedi tan-adrodd sgiliau ieithyddol.

Mae cyfanswm y plant sy'n siarad Cymraeg yn ôl y Cyfrifiad yn sylweddol uwch na nifer y plant sydd yn cael addysg Gymraeg iaith gyntaf.

Roedd 146,600 o siaradwyr Cymraeg tair i 15 oed yng Nghyfrifiad 2021 - 5.7 pwynt canran yn is na ffigwr 2011.

Yn ôl data Llywodraeth Cymru ar gyfer 2021/22 roedd 95,120 o blant oed meithrin i Flwyddyn 11 yn cael addysg Gymraeg fel iaith gyntaf, a hynny wedi cynyddu o 85,320 yn 2011/12.

Panteg

"Ar yr olwg gynta" mae canlyniadau'r Cyfrifiad yn siom i nifer, ond mae angen gofal wrth ddehongli, meddai Dr Rhian Hodges, Uwch-ddarlithydd Cymdeithaseg ym Mhrifysgol Bangor.

"Oes 'na wahaniaeth fan hyn rhwng sgiliau gwirioneddol a chanfyddiadau">